Toshkent moliya instituti ―bank ishi‖ kafedrasi

kreditlash ob’ektlarining iqtisodiy mohiyatiga qarab: 
*tovar moddiy boyliklari uchun beriladigan kreditlar; 
*ishlab chiqarish xarajatlari (mahsulotning yangi turini o‗zlashtirish).

---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]
Kreditga bo‗lgan talab qaysi usulda va muddatda, kim tomondan 
qondirilishiga va qarz oluvchilarga taklif qilinishiga qarab, kredit bir necha tur va 
shakllarga bo‗linadi. 
Uzoq davrlardan buyon kreditning quyidagi turlari qo‗llanilib kelinmoqda.
3. 
Qisqa muddatli kreditlash; 
4. 
Uzoq muddatli kreditlash. 
Qisqa muddatli kreditlashda kreditlar bir necha oylardan bir yilgacha 
bo‗lgan muddatga beriladi. Bu turdagi kreditlar ishlab chiqarish aylanma fondlari 
va muomala fondlarining doiraviy aylanishining uzluksizligini ta‘minlaydi. Bizga 
malumki, aylanma fondlarning doiraviy aylanishi deyarli barcha ishlab chiqarish 
sohalarida bir yil va undan kamroq vaqt davom qiladi. Bir yil fondlar 
aylanishining tabiiy o‗lchovi sifatida xizmat tiladi. SHuning uchun ham bir yil 
qisqa va uzoq muddatli kreditlashning chegarasi bo‗lib xizmat qiladi. Qisqa 
muddatli kreditlar o‗z tabiatiga qarab quyidagi turlarga bo‗linadi: 
2. 
kreditlash ob’ektlarining iqtisodiy mohiyatiga qarab: 
*tovar moddiy boyliklari uchun beriladigan kreditlar; 
*ishlab chiqarish xarajatlari (mahsulotning yangi turini o‗zlashtirish, 
mavsumiy xarajatlarni amalga oshirish bilan bog‗liq xarajatlarni) uchun 
beriladigan kreditlar; 
*hisob kitoblarni amalga oshirish uchun beriladigan kreditlar (akkreditiv 
ochilganda, tayyor mahsulotni jo‗natganda va boshqa hollarda). 
2. 
To‘lash muddatiga qarab: 
*muddatli, muddati kechiktirilgan va muddati o‗tib ketgan kreditlar. 
3. 
Kreditni to‘lash manbalariga qarab: 
*qarz oluvchining o‗z mablag‗lari hisobidan; 
*garant mablag‗lar hisobidan; 
*yangi kreditlar jalb qilish hisobidan. 
4. 
Ta’minlanganlik tamoyilining amal qilishiga qarab: 
*to‗g‗ridan-to‗g‗ri ta‘minlanganlikka ega bo‗lgan kreditlar; 

---

«Bank ishi» fani. «Bank ishi» kafedrasi. TMI-2015. Tel:+(998)71 234-43-42, email: 
[e-mail]
*egri (biror korxona va tashkilot vositasida) ta‘minlanganlikka ega bo‗lgan 
kreditlar; 
*ta‘minlanmagan kreditlar. 
5. 
To‘lanadigan foiz darajasiga qarab: 
*o‗rtacha (normal) foiz stavkali; 
*yuqori foizli; 
*past foiz stavkali; 
*foizsiz kreditlarga bo‗linadi. 
Uzoq muddatli kreditlashda, kreditlar bir yildan ortiq muddatga 
beriladi. Uzoq muddatli kreditlar asosan asosiy fondlarni takror ishlab chiqarish va 
ular bilan bog‗liq sohalarni ta‘minlashga ishlatiladi. Hozirgi davrda uzoq muddatli 
kreditlar banklar tomonidan juda kam miqdorda berilsada, ular kapital 
qo‗yilmalarini, loyihalarni moliyalashtirishning asosiy manbai sifatida davlatimiz 
iqtisodini rivojlantirishda katta ahamiyat kasb etmoqda. Uzoq muddatli kreditlar 
xo‗jalik tashkilotlari tomonidan quyidagi ob‘ektlar uchun jalb qilinishi mumkin: 

qayta tiklashga kapital xarajatlarni amalga oshirish uchun; 

harakatdagi asosiy fondlarni kengaytirish va moderinizatsiya qilish bilan 
bog‗liq xarajatlar uchun; 

yangi qurilish va qo‗shimcha yuqori samarali tadbirlar bo‗yicha 
xarajatlarni amalga oshirish uchun; 

yangi fan, ilmiy texnika sohasida tadqiqodlar olib borish va yutuqlarini 
ishlab chiqarishga joriy qilish uchun va boshqalar. 
Kredit munosabatlarining sub‘ektlari va ob‘ektiga, foiz stavkasiga va 
kreditning harakat doirasiga qarab, kreditning quyidagi mustaqil shakllari 
amaliyotda qo‗llanilishi mumkin. Bular bank krediti, tijorat krediti, ist‘emol 
krediti, davlat krediti, xalqaro kredit. Amaliyotda kreditning har bir shakli ham bir 
necha bo‗laklarga bo‗linishi mumkin.