Мавзу: Қорахонийлар даври меъморчилиги

II  BOB.  MUSULMON  UYG`ONISHI  DAVRI  O‘RTA  OSIYO  ME'MORIY 

YODGORLIKLARI……....................................................................…………..29 

2.1. Minoralar arxitekturaviy usuli. Saroy va maqbaralar qurilishi........................29 

2.2. Uu`gonish davri madaniy jarayonlarining me`morchilik uslublariga ta`siri ...36 

XULOSA…….......………………………………………………………….........49 

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO`YXATI…………………….........53  

 

---

 

3 

 

KIRISH 

Mavzuning dolzarbligi. Mustaqillik jamiyat hayotining barcha sohalarida, 

jumladan ijtimoiy fanlarda ham tub o`zgarishlarga asos soldi. Eng avvalo ularning 

nazariy  –  uslubiy  asoslari  yangilandi.  Ayniqsa,  tarix  fanining  nazariy-uslubiy 

asoslari,  uning  maqsad  va  vazifalari  tubdan  o`zgardi.  O`zbekiston  Respublikasi 

prezidenti  I.  A.  Karimovning  mamlakat  tarixchi  olimlari  bilan  uchrashuvi  va 

O`zbekiston  Respublikasi  Vazirlar  Mahkamasining  «O`zbekiston  Respublikasi 

Fanlar  Akademiyasi  Tarix  instituti  faoliyatini  takomillashtirish  to`g`risida»gi 

qaroridan  so`ng  O`zbekiston  davlatchiligi  tarixini  o`rganishga  yondashuv 

o`zgardi

1

. Ilgari sovet hokimiyati mafkurasiga xizmat qilgan tarix fani zimmasiga 

xalqning tarixiy xotirasini tiklash, haqqoniy tarixni yaratish vazifasi yuklandi.  

Mustaqillikka  erishganidan  so’ng  O’zbekiston  o’tgan  yigirma  ikki  yil 

ichida o’ta mashaqqatli va sharafli yo’lni bosib o’tdi. Buni oldindan yaxshi bilgan 

O’zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.  A.  Karimov  ozodlikka  erishgan  dastlabki 

kunlarimizda  «O’z  istiqlol  va  taraqqiyot  yo’limiz  –  bu  gul  bilan  qoplangan  yo’l 

emas,  bu  totalitarizm  merosidan  xalos  bo’lish  va  poklanish,  mafkuraviylik  illati 

yetkazgan  ziyon-zahmatlarni  bartaraf  etishning  qiyin,  uzoq  davom  etadigan 

yo’lidir»,  deb  aytgan  so’zlari  zamirida  qanchalik  chuqur  hayotiy  ma’no  borligini 

yana bir bor anglaymiz

2

. 

Xalqning  o`zligini  anglab  etishiga  xizmat  qilish  tarix  fanining  muhim 

nazariy  asosidir.  Prezident  I.  A.  Karimov  ta`kidlab  o`tganidek,  «Tarix  xotirasi, 

xalqning,  jonajon  o`lkaning,  davlatimiz  hududining  xolis  va  haqqoniy  tarixini 

tiklash  milliy  o`zlikni  anglashni,  ta`bir  joiz  bo`lsa,  milliy  iftixorni  tiklash  va 

o`stirish jarayonida g`oyat muhim o`rin tutadi»

3

. 

Shu  o`rinda  O`zbekiston  tarixida  muhim  o`rin  tutgan  IX-XII  asrlar  O‘rta 

Osiyo  uyg‘onish  davrida  me’morchilik  taraqqiyotiga  xizmat  qilgan  holatlarni 

o`zbek  davlatchiligi  hamda  etnik  tarixini  o`rganish, bu  davrda  O`rta  Osiyoda  yuz 

                                                 

1

 ЎзР ФА Тарих институти фаолиятини такомиллаштириш тўғрисидаги Вазирлар маҳкамасини қарори. Халқ 

сўзи 1998 й,29 июль 

2

 Karimov I. A. O’zbekiston mustaqillikka erishish ostonasida. – Toshkent: O’zbekiston, 2011. – B. 27. 

3

 Каримов И.А. Ўзбекистон XXI аср бўсағасида: хавфсизликка таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт 

кафолатлари. – Т. Ўзбекистон. 1997. – Б.140. 

---

 

4 

 

bergan  jarayonlarning  ijtiomoiy-siyosiy,  madaniy  xususiyatlari,  uning  o`ziga  xos 

jihatlari,  arxitektura  uslublarining  yo‘nalishlarini  chuqur  o`rganib,  unga  xolisona 

baho berish muhim ahamiyat kasb etadi. 

Ushbu  muammolarning  xolisona  tahlili  IX-XII  asrlarda  O‘rta  Osiyoda 

markazlashgan  mahalliy  sulola  vakillarining  mustahkam  davlat  tuzishi,  madaniy 

taraqqiyot  uchun  xizmat  qilgan  tarixiy  shart-sharoit  atrofida  kechgan  ijtimoiy-

siyosiy  jarayonlar  mohiyatini  chuqurroq  anglab  etishga,  uning  madaniy  hayoti 

hamda  hukmdorlarning  bunyodkorlik  shaxsiy  fazilatlari,  bu  xususiyatlarni  to`la 

anglash  Musulmon  uyg‘onishi  davrida  mamlakat  salohiyatini  saqlab  turgan  ichki 

omillarni  aniqlashga  xizmat  qiladi.  Mavzuning  dolzarbligi  ana  shu  jihatlari  bilan 

belgilanadi.  Zero,  O`zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  I.  A.  Karimov 

ta`kidlaganidek  «…tarix  millatning  haqiqiy  tarbiyachisiga  aylanib  bormoqda. 

Buyuk  ajdodlarimizning  ishlari  va  jasorati  tarixiy  xotiramizni  jonlantirib,  yangi 

fuqarolik  ongini  shakllantirmoqda»

4

.  Prezident  tarixiy  xotira  to`g`risida  fikrini 

davom  ettirar  ekan:  «Tarixiy  xotira  tuyg`usi  to`laqonli  ravishda  tiklangan,  xalq 

bosib  o`tgan  yo`l  o`zining  barcha  muvaffaqiyat  va  zafarlari,  yo`qotish  va 

qurbonlari, quvonch va iztiroblari bilan xolis va haqqoniy o`rganilgan taqdirdagina 

chinakam tarix bo`ladi,»

5

 – deya haqli ravishda qayd etgan.