V. A. Kosteckiy MÁmleket hám huqíq tiykarlarí

SHÁRTNAMANÍ DÚZIWDIŃ TIYKARǴÍ QAǴÍYDALARÍ
Eger tárepler arasında shártnamanıń barlıq áhmiyetli shártleri boyınsha 
sonday  jaǵdaylarda  talap  etiletuǵın  formada  kelisimge  erisilgen  bolsa, 
shártnama  dúzilgen  bolıp  esaplanadı.  Shártnamanıń  predmeti  haqqındaǵı 
shártler, nızam hújjetlerinde bunday túrdegi shártnamalar ushın áhmiyetli 
yaki  zárúr  dep  esaplanǵan  shártler,  sonday-aq  táreplerde  biriniń  arzası 
boyınsha kelisip alıwı zárúr bolǵan barlıq shártler áhmiyetli shártler bolıp 
esaplanadı.  Shártnama  táreplerdiń  biriniń  oferta  (shártnama  dúziw 
haqqında  usınıs)  qollawı  hám  ekinshi  tárep  onı  akseptlawı  (ushınıstı 
qabıl etiw) jolı menen dúziledi.
Áhmiyetli shártlerge birinshi náwbette shártnamanıń predmeti haqqın-
daǵı  shártler  kirgiziledi.  Shártnamalar  predmetine  baylanıslı  bir-birinen 
ajıratıladı.  Máselen,  aldı-sattı  shártnaması,  almaslaw  shártnaması,  múlk 
ijarası shártnaması, pudrat shártnaması hám basqalar.
Shártnama táreplerdiń kelisimi bolıp esaplanǵanš ushın, tárepler yaki 
olardan birewi ol yaki bul máselede kelisimge erisiw zárúrligin talap etse, 
bul da shártnamanıń áhmiyetli shártin quraydı. Bunda táreptiń bayanlaw  
forması awızeki jazba túrde de bolıwı múmkin.

---

68
Oferta jollaǵan shaxs onıń akseptin alǵan waqıtta shártnama dúzilgen 
bolıp esaplanadı.
Eger  nızamǵa  muwapıq  shártnama  dúziw  ushın  mal-múlkti  tapsırıw 
da  zárúr  bolsa,  shártnama  tiyisli  mal-múlk  tapsırılǵan  waqıttan  baslap 
dúzilgen bolıp esaplanadı.
Shártnamanıń orınlanıw múddeti tárepler tárepinen kelisiledi hám shárt-
namanıń ózinde kórsetiledi. Bunda shártnamanı orınlaw múddetleri buzılsa, 
qollanılatuǵın  jaza  sharaları  da  shártnamaǵa  kirgiziliwi  múmkin.  Shártna-
ma mámleket nšzamlaršna qayshı túrde dúzilgen bolsa yamasa basqa (pitim 
waqtında kelisip kórsetilgen) jaǵdaylarda haqıyqıy emes dep tabılıwı múmkin.
1-tapsırma. 
Múlk  aldı-sattısı  múlkti  miyras  boyınsha  beriw,  lote-
reya biletin satıp alıw, televideniye, radio hám taǵı basqa-
ladaǵı  reklama,  aukcionda  qatnasıw  pitimleri  shártnama 
bolıp tabıla ma ?
2-tapsırma. 
Oylap kórip, juwap beriń, mámlekette puqaralıq-huqıqıy 
shártnamalardıń  kepillikli  orınlanıwı  qanday  shártlerge 
baylanıslı?
1-jaǵday.
N. kommerciyalıq dúkánnan altın saat satıp aldı. Birne-
she kúnnen keyin R. onıń aldına kelip, saat 3 ay aldın onnan 
urlap  ketilgenin  ayttı  hám  qaytarıp  beriwin  talap  etti.  Dálil 
sıpatında  saattıń  pasportı  hám  chekin  kórsetti.  N.  R.  dan 
tilxat  alıp,  saattı  oǵan  qaytarıp  berdi,  biraq  bir  ay  ótkennen 
soń, haqıyqattan da R. dan tap sonday saattı urlap ketken urı 
uslanǵanın esitip qaldı.