Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

13 - X% 
X = 
13
 *.
10
° = 52% га тенг бС'лади. 
Bunda: M = 100-h-a (/?-a)
M - sug'orish me‟yori, m. ga
h -xo'llash chuqurligi, m.
a - tuproqning hajmi massasi, g/sm.
p
- dala nam sig'imi.
a -Sug'orishdan oldingi namlik miqdori, %
G'o'za gullaguncha xo'llash chuqurligi 0,5 m. ga teng bo'lsa, u holda sug'orish 
me‟yorini quyidagicha aniqlash mumkin. 
M= 100x0,5 x 1,3 (25 - 13) = 780 ga.
G'o'zaning dastlabki o'suv davrlarida o'simlik yemi to'liq enlamaganligi uchun 
bir qism suv o'simlik tomonidan o'zlashtirilmaydi. Shuning uchun sug'orish me‟yorini 
begilashda 10 % me‟yorigacha qo'shib beriladi. 
780- 100%
X -10% 
X = 
780-10
= 78ga
100 
780 + 78 = 858 m
3
ga teng bo'ladi.

---

6 2
Sug'orish bilan bog'liq bo'lgan dala tajribalarida sug'orish me‟yori 
aniqlangandan keyin suv sarfi har xil o'lchagichlar (vodomer) bilan o'lchab boriladi. 
Dala tajribalarining o'tkazish sharoitiga va mazmuniga qarab asosan Chippoletti, 
Tomson va Ivanovlar tomonidan ishlab chiqarilgan suv o'lchagichlardan foydalaniladi. 
Chippoletti suv o'lchagichining soddaligi ham so'gorish me‟yorining kattaligiga va 
variantlarining soniga qarab ostonasi 25, 50, 75, 100 sm. lik qilib tayyorlanganlari 
qo'llaniladi.
Suv o'lchagichini to'g'ri ishlashiga yerishish uchun uni o'matganda quyidagi 
shart-sharoitlarga e‟tibor berish lozim.
a)
ariqning suv o'lchagich o'matiladigan joyining suv o'lchagich yuqori va past 
tomonlaridan 3-5 m uzunlikdagi qismi to'g'ri, tekis bo'lishi kerak.
b)
suv o'lchagich ariqning devorlariga nisbatan ko'ndalang o'matiladi. Uning 
ostonasi albatta gorizontal holatda, devorlari esa tik holatda turishi shart.

---

v) suv o„lchagichning ostonasi ariqning suv keladigan tomonining tagidan 15-
20 sm. balandroq qilib o„rtatilishi kerak, toki suv ostonadan oshib o„tganda suv oqishi 
bilan suv oMchagichning devorchasi orasida bo„shliq hosil bo„lsin. 
g) suv oMchagich suv sekin 0,2 sm. sek tezlikda oqib o„tishi va ostonadan 
o„tgandan keyin to„lqinlanmay tinch holatda oqib tushishi kerak. Buning uchun 
vodoslivdan yuqoriroqda suvning oqish tezligini susaytiradigan hovuzcha qurish 
zarur. Hovuzchaning eni 1-1,5 m., bo„yi 3-