|
to‘g‘ri ishbay, ishbay-mukofot, akkord, ishbay-progressiv,
.
25
2017yil 1
dekabrdan boshlab eng kam ish haqi miqdori 172240 so‘m miqdorida belgilangan (O’zR
Prezidentining 17.08.2017 yildagi "Ish haqi, pnsiyalar, stipendiyalar va ijtimoiy nafaqalar miqdorini
oshirish to‘g‘risidagi Farmoni).
222
Ishchiga ish haqini, mehnatga haq to‘lashning
to‘g‘ri ishbay
shaklida
hisoblash.
To‘g‘ri ishbay shaklida, ish haqi, o‘rnatilgan ishbay narxlar bo‘yicha
haqiqatda bajarilgan ish (tayyorlangan mahsulot)ga muvofiq aniqlanadi.
Masalan: Tikuvchi bir oyda 120 ishchi xalatini tikdi va har birining bahosi -
6250 so‘mni tashkil etdi.
Mehnatga haq to‘lashning to‘g‘ri ishbay shaklida, ish haqi, o‘rnatilgan ishbay
baholar bo‘yicha haqiqatda bajarilgan ish (tayyorlangan mahsulot)ga muvofiq
aniqlanadi.
Bundan kelib chiqqan holda tikuvchining oylik ish haqi 750000 so‘mni
tashkil etdi (120 x 6250).
Ishchiga ish haqini, mehnatga haq to‘lashning
ishbay-mukofot
shaklida
hisoblash.
Mehnatga haq to‘lashning ishbay-mukofot shakli, mehnatga ishbay asosida
haq to‘lashning nisbatan ko‘p tarqalgan tizimidir. Ishbay-mukofot shaklida, to‘g‘ri
ishbay baholardagi ish haqidan tashqari, Qo‘shimcha ravishda o‘rnatilgan
ko‘rsatkichlarni (ish sifati, shoshilinchliligi, mijozlar tomonidan asoslangan
shikoyatlarning yo‘qligi va hokazo) bajarganligi yoki oshirib bajarganligi uchun
mukofot hisoblanadi. Mukofotlar ishbay ish haqi bo‘yicha haqiqatda ishlab
berilgan vaqt uchun hisoblanadi.
Misol: CHilangar bir oyda 120 ta, har birinung bahosi - 6550 so‘mlik buyum
ishlab chiqardi. Buyumni tayyorlashga 1,7 kishi/soat sarflanadi. Ishlab chiqarish
meyorlarini bajarganlik uchun ishbay ish haqidan 5% miqdorida, meyordan oshirib
bajargan har bir foiz uchun ishbay ish haqining 1% miqdorida mukofot
to‘lananishi ko‘zda tutilgan. CHilangar tomonidan 24 smena 8 soatdan ishlab
berilgan.
CHilangar 120 ta buyumni qayta ishladi, shunga ko‘ra uning to‘g‘ri ishbay
ish haqi 786000 so‘mni tashkil etadi (120 x 6550).
Buyumlarni qayta ishlashga ketgan vaqt 192 soatni tashkil etdi (24 smena 8
soatdan). 1 dona buyumni tayyorlashga 1,7 kishi/soat sarflanadi, bundan kelib
223
chiqib vaqt meyorini bajarish 106,3% ni ((120 x 1,7):(24 x 8) x 100) tashkil
etganligi aniqlandi.
Vaqt meyorini bajarganlik uchun chilangarga ishbay ish haqidan 5%
miqdorida - 39300 so‘m mukofot to‘lash lozim bo‘ladi (786000 x 5%). Bundan
tashqari rejani 6,3% ga oshirib bajargan ekan, demak unga qo‘shimcha ravishda,
oshirib bajarilganlik uchun mukofot - 49518 so‘m ham to‘lash lozim (786000 x
6,3%).
CHilangarning umumiy ish haqi 874818 so‘mni tashkil etadi (786000 +
39300 + 49518).
Ish haqi va mukofotning hisoblab chiqarilgan summasi ishlab chiqarilayotgan
mahsulot tannarxiga kiritiladi. Ushbu summalar ijtimoiy sug‘urta bo‘yicha
ajratmalar va jismoniy shaxslarning daromadlariga soliq solish ob’ekti bo‘lib
hisoblanadi.
2005 yildan boshlab jamg‘arib boriladigan pensiya tizimi joriy etildi.
O‘zbekiston Respublikasining 01.12.2004y. 702-II-son “Fuqarolarning jamg‘arib
boriladigan pensiya taminoti to‘g‘risida”gi qonunining 10-moddasiga muvofiq
fuqarolarning shaxsiy jamg‘arib boriladigan pensiya hisobvaraqlariga majburiy har
oylik badallar xodimlarning hisoblangan ish haqi (daromadi)dan 1 foiz miqdorida,
ushbu summaning qonun hujjatlariga muvofiq hisoblab chiqarilgan jismoniy
shaxslarning daromadiga solinadigan soliqning tegishlicha kamaytirilgan summasi
hisobiga amalga oshiriladi.
Ushbu operatsiyalar bugalteriya hisobida quyidagicha aks ettiriladi:
T/r
Xo‘jalik
operatsiyalarining
mazmuni
Summa
Schetlar
korrespondensiyasi
YOzuvlarni
tasdiqlovchi
hujjatlar
Debet
Kpedit
1
Ish haqi va mukofot
hisoblandi (786000 +
39300 + 49518).
874818
2010,
2310,
2510
6710
Hisob-kitob yoki
hisob-kitob-
to‘lov
qaydnomasi
2
YAgona ijtimoiy to‘lov
hisoblandi
874818 x 25%
218704,5 2010,
2310,
2510
6520
Hisob-kitob yoki
hisob-kitob-
to‘lov
224
qaydnomasi
3
Sug‘urta
badallari
hisoblandi
874818 x 8%
69985,44 6710
6520
Hisob-kitob yoki
hisob-kitob-
to‘lov
qaydnomasi
4
YAgona ijtimoiy to‘lov
va xodimning sug‘urta
badallari o‘tkazildi
218704,5
69985,44
6520
5110
To‘lov
topshiriqnomasi
Xodimga ish haqini, mehnatga haq to‘lashning
Do'stlaringiz bilan baham: |
