Laboratoriya mashg‘uloti №3 Tuproqdagi С0 2 karbonatlar miqdorini (atsidimetrik usulida) aniqlash Nazariy tushuncha

SaSOz + 2NS1 = SaS12 + N2SOz 
НС1 kislotasining bog‘langan miqdori uning ortikcha miqdorini inkor bilan titrlash 
natijasida aniqlanadi. 
НС1 + NaOH = NaCl + Н
2
0 
Bu uslub ayniqsa O‘rta Osiyo karbonatli tuproqlari uchun aniq va yaxshi natijalar 
beradi. 
Ish tartibi:
Teshikchalar diametri 1 mm bo‘lgan elakchadan o‘tkazib, 
tayyorlangan tuproq namunasidan karbonatning taxminiy miqdoriga ko‘ra 2 - 5 gr, 
gacha olinadi. (O‘rta Osiyoning buz tuproqlari uchun 2 g.gacha olingan namuna aniq 

---

natija beradi). Olingan namuna hajmi 1 l. li kolbaga solinadi. Ustiga 500 ml 0,02 N 
NS1 kislota kuyiladi va yaxshilab chayktiladi, bir sutkaga (ko‘pincha kechasi bilan) 
koldiriladi. Bunda 
kolbalar probka bilan yopilishi kerak emas, chunki S03 to‘la parchalanishiga imkon 
berish kerak. 
Ertasiga lakmus qog‘ozi bilan so‘rim reaksiyasi aniqlanadi. Agar aniq nordon 
reaksiya bo‘lsa, ish davom ettiriladi, aks holda, yana 100 - 200 ml 0,02 N NS1 
eritmasi solinib, yana bir sutkaga koldiriladi (Ko‘k lakmus qog‘ozi kizarsa, nordon 
muhit hosil bo‘lgan bo‘ladi). Shundan keyin so‘rim yaxshilab chaykatilib, 
buklangan filtr orqali filtrlanadi va har biridan 25 ml.dan pipetka orqali 100 ml 
kolbalarga tortib olinib, ustiga 2-3 tomchi metiloranj tomiziladi. Bunda eritma och 
sarg‘ish tusga kiradi, uni 0,02 N o‘yuvchi natriy (NaOH) eritmasi bilan to och pushti 
rangga kirguncha titrlanadi. Yukorida aytgan xar bir namunada 2 tadan kolbaga olib 
ishlash, asosan ishni to‘g‘ri borishi va natijani aniqligiga ishonch hosil qilish uchun 
lozim. 
Tuproq karbonatliligining foiz miqdori kuyidagi formula bilan hisoblanadi: 

bu yerda, 
x - karbonatning foiz miqdori (mutlok quruq tuproqka nisbatan);
a - titrlash uchun olingan so‘rim miqdori, ml bilan;. 
f1 - NS1 kislotasining faktori (omili) ; 
v - 25 ml so‘rimni titrlash uchun ketgan ishqorning ml miqdori; 
f2 - ishqorni faktori; 
YE - tuproq namunasiga solingan kislotaning umum ml. miqdori ;
0,00044 - 1 ml 0,02N NS1 - 0,00044 g SO 2 to‘g‘ri keladi;
100 % foizga aylantirish koeffitsiyenti; 
K - namlik darajasi (mutlok quruq tuproqka aylantirish koeffitsiyenta; 
s - tuproq namunasini g. miqdori. 
Agar tuproq karbonatliligi 4- 5 foizdan kam bo‘lsa, aniqlashni Knop asbobida (aniq 
bo‘lishi uchun) kaytarish lozim. Agar karbonatliligi 18-20 foizdan ortik bo‘lsa, 
so‘rim ikkinchi marta kaytadan tayyorlanishi lozim. 
Bunda namunaga 0,2 N NS1 solinadi va 0,02 N NaOH eritmasi bilan titrlanadi.