B. S. Sayfullayev, V. K. Rustamov madaniy tadbirlarni tashkil etish

aktyor va rejissyor teatr san’atining asosini tashkil etadi, deb
aytilgan. Bir jihatdan olib qaralganda, bu fikrga qo'shilish mumkin.
Ammo bitta spektaklni sahnalashtirish uchun bir qancha san’at
turlaridan foydalaniladi, undan tashqari texnik, ma’muriy xodimlar,
badiiy rahbariyat, ijodiy xodimlar (masalan, birgina Alisher Navoiy
nomidagi O'zbek Davlat Akademik katta teatri jamoasining
umumiy soni 500 kishidan ortiq) va boshqalaming ham hissalari
haqida gapirsak, unda boshqacha fikr yuritishimizga to'g'ri keladi.
Ammo ikkala holatda ham spektakl yaratish mumkin.
Dramaturgiyaning barcha qonun-qoidalariga rioya qilingan
holda yaratilgan asarlar to'laqonli asarlardan hisoblanadi. Pyesa
tanlangach, ijodiy guruh bilan tahlil qilinadi va sahnalashtirish
ishlari amalga oshiriladi. Madaniy tadbirlarda asosiy manba ssenariy
hisoblanib, u tadbirni tashkil qilishdagi ilk jarayondir.
«Ssenariy» so'zi, U.Qoraboyev o'zining «Badiiy-ommaviy
tadbirlar» kitobida yozishicha, italyancha so'zdan olingan bo'lib,
«asarning plani, sxemasi»ni anglatadi.13 Lug'atlarda esa ssenariy:
1) kinossenariy;
2) teatrda qo'yiladigan dramatik asaming rejasi, sujet chizig'i,
operadagi dramatik harakatning tasviri, baletda — sujetning barcha
raqs va mimikalarini o'z ichiga oigan mukammal bayoni;
3) pyesada ishtirôk etuvchilaming sahnaga chiqish payti va tartib
ko'rsatilgan yo'l-yo'riqdir, deb izoh etilgan.
Yana boshqa manbalarda - «Ssenariy» (italyancha «Scenario» -
adabiy-dramatik asar degan ma’noni anglatadi), tadbir mazmunini
adabiy ta’svirlash bo'Iib, bunda jiddiy ketma-ketlik asosida harakat
elementlari bo'lmish mavzu va g'oya, bir bo'lakdan ikkinchisiga
11 Qorabovcv U.X. B adiiy-om m aviv tadbirlar. T .. «O 'qitu vchi». 1986. 3 6 b.
70

---