B. S. Sayfullayev, V. K. Rustamov madaniy tadbirlarni tashkil etish

1.
«
Etyiid» so ‘zining ma 'nosini ay ting.
2. Etyudlar qanday tayyorlanadi?
149

---

3. Etyudlarning kompozitsion tuzilishim belgilang.
4. Etyudlar mashqlardan qanday (nimasi bilan) farq qiladi?
5. K.S.Stanislavskiyning «hayotiy haqiqat»(B.Zaxava)prinsipini
qanday tushunasiz?
6. Bir kishilik, juft va ommaviy etyudlarda ishlashning o ‘ziga
xos xiisusiyatlaiim aytib bering.
7. Biron-bir hikoya asosida etyud tuzing.
8. Hayvonlar hayotiga oid etyiid tuzing hamda uni tahlil qiling.
Fanni 
o ‘q itis h d a p e d a g o g ik t e s n o lo g iy a la r d a n fo y d a ia n is h
« K la s te r »
«Klaster» - bilimlarni faollashtirishni tezlashtiradigan, fikrlash 
jarayoniga m avzu bo‘yicha yangi o‘zaro bog‘lanishli tasaw urlam i 
erkin va ochiq jalb qilishga yordam beradigan metod turidir.
Fikrlarning tarmoqlanishi ** pedagogik strategiya bo'lib, u 
talabalaming biron-bir mavzuni chuqur o'rganishlariga yordam 
berib, ulam i mavzuga taalluqli tushuncha yoki aniq fikrlarni erkin 
va ochiq uzviy bog‘langan ketma-ketlikda tarmoqlashni o‘rgatadi. 
«Klaster» metodi muayyan mavzuning talabalar tomonidan chuqur 
hamda puxta o'zlashtirishga, fikrlash faoliyatining bir maromda 
bo‘lishini ta’minlashga xizm at qiladi. Ushbu metod talabani 
mantiqiy fikrlash faoliyatini jadallashtirish hamda kengaytirishga 
xizm at qiladi. Klasterga ajratish - talabalarga biror bir mavzu 
to‘g‘risida erkin v a ochiq tarzda fikr yuritishga yordam beradigan 
pedagogik strategiyadir. 
B u usul 
ko‘p variantli fikrlashni 
o‘rganilayotgan tushunchalar o‘rtasida aloqa o ‘rtasida aloqa 
o'rnatish malakalarini rivojlantiradi.
Fikrlarni tarmoqlash quyidagicha tashkil etiladi:
1. Qog‘oz o'rtasiga «kalit» so‘z yoki gap yoziladi.
2. K alit so‘ziga mos kelgan fikrlarni bir so‘z bilan ifoda etilib, 
ketma-ket yoziladi.
3. Fikrlar yozilganda ular o ‘rtasidagi bog‘lanishlar belgilanadi.
4. Fikrlar tugamaguncha yoki vaqt tamom bo‘lgunicha fikrlar 
tarmoqlarni ko'paytirishga harakat qilinishi lozim.
5. Keltirilgan so‘z va fikrlar mazmuni va yaqinligiga qarab 
toifalarga ajratib chiqiladi.
150

---

Klaster tuzishda talabalar bilan hamkorlikda o'qituvchining ham 
ishtirok etishi, g‘oyalar o'zagi bo‘lib xizm at qiladi. Klaster metodi 
puxta o‘ylangan strategiya bo'lib, unda talabalar bilan yakka 
tartibda dars jarayonida foydalanish mumkin. Bu esa ilgari surilgan 
g ‘oyalarni umumlashtirish va ular o'rtasidagi aloqalam i topish 
imkoniyatini yaratadi. Dars jarayonida klasterni yana kengaytirish 
va to id irish mumkin.
K lasterga ajratishda bir qator qoidalarga ham rioya qilish zarur:
- fíkrlami mazmuniga e ’tibor berib yozish kerak;
- iloji boricha ko‘proq bog‘lanishlar hosil qilish;
- g ‘oyalar va so‘zlar sonini cheklab qo‘ymaslik;
«Madaniy 
tadbirlami 
tashkil 
etish 
mahorati» 
fanida 
«Rejissyorlik tahlil» mavzusida janrlar haqida so‘z borganda, 
dramatik asarlarni tahlil qilish jarayonida «Adabiyot» tushunchasi 
orqali «dramaturgiya» tushunchasiga yetib borishning klaster 
shaklini quyidagicha tasvirlash mumkin: (Ilmiy adabiyotlar haqida 
to‘xtalmasdan, asosiy e ’tiborni sohaga tegishli bo‘lgan badiiy 
adabiyot qismiga qaratdik).