10
Тарих дарсларида Йил, сана ва ТарихиЙ воҚеаларни Эсда
саҚлаШнинг аҳаМияТи
Мадримова Гулзира Шахназаровна
Хоразм вилояти Урганч туманидаги
45 сонли ихтисос-лаштирилган мактаб-интернати
тарих фани ўқитувчиси
Телефон: +998(97) 792 61 16
ijtimoiy43@inbox.uz
Яхшимурадов Аҳмаджон Кенжа ўғли
Урганч туманидаги 45-сонли ихтисослаштирилган
мактаб-интернати тарих фани ўқитувчиси
Аннотация:
Ушбу. мақолада. тарих. дарсларида. ўқувчиларнинг. йил,. саналар. ва.
тарихий. воқеаларни. эсда. сақлаб. қолишда. ўзга. хос. ёндашув. ва. уларнинг. аҳамияти.
тўғрисида.фикр.юритилади.
Таянч сўз ва иборалар:
йил. ва. саналар,. ўзига. хос. ёндашув,. илмий. адабиётлар,.
мантиқий.фикрлаш,.ўқувчи,.ўқитувчи,.математик.формула.
Агар мендан “Сизни нима қийнайди” деб сўрасангиз,
фарзандларимизнинг таълим тарбияси деб жавоб бераман.
1
Шавкат Мирзиёев
Тарихдан.маълумки,.жанг.майдонида.қўшин.сони,.қуроллар.тури,.қўшин.таркиби.
жангни. ҳал. қилиб. беролмаган,. албатта. ғалаба. учун. салоҳиятли. қўмондон. ва. унинг.
танлаган.жанг.методи.жангни.ўз.фойдасига.ҳал.қилишида.жуда.аҳамиятли.саналаган..
Жумладан,. қўмондан. душман. қўшини. обдон. ўрганиб,. уларнинг. барча. жиҳатларини.
кўздан. қочирмасдан,. ҳатто. нозик. томонларига. эътибор. берган. ҳолда. танлаган. йўли.
жангчиларни. руҳлантирган,. қўшин. оз. бўлса. ҳам,. кўп. сонли. қўшин. устидан. ғалаба.
қозонган.
Тарих.фани.ўқитувчиси.сифатида.шуни.айтишим.лозимки,.тарих.фани.ўқувчилар.
учун.география.фани.каби.атрофда.содир.бўлаётган.табиат.билан.боғлиқ.жараён.ёки.
математика. фанидагидек. қандайдир. формуладан. ўқувчи. кўз. олдида. натижага. эри
-
шилмайди.. Шундай. экан,. жанг. майдонида. асосий. ғалабани. қўмондон. таъминлага
-
ни. каби,. тарих. дарсларида. ўқитувчи. томонидан. тўғри. танланган. инновацион. метод.
кутилган. самарага. эришиш. гаровидир.. “…. Жараён. маҳорат. билан. бошқарилса,. ин
-
соннинг. ўзлигини. англаш. учун. негиз. яратилади,. бериладиган. билимлар. эса. аосисй.
воситалар.ҳисобланади”..педогогик.технология.шахсга.таъсир.кўрсатиш.санъати.маъ
-
носони. англатар. экан,. ”…. ўқитувчи. дарснинг. ижодкори,. у. тайёр. технологияларнинг.
оддий.ижрочисига.айланмаслиги,.педогагик.технологиялардан.фойдаланган.ҳолда.ўз.
йўлини. излаши. ва. заковотини. намоён. этиб,. фаолиятга. киришиши. лозим”.
2
Негаки,.
ўқитувчи.ҳар.бир.мавзуни.ёритиш.ва.мустаҳкамлашда,.уйга.вазифани.сўрашда.синф.
ўқувчиларнинг.физиологик.ривожланиш.ёши,.имкониятлари.ва.психологик.ҳолати.каби.
жиҳатларини. эътиборга. олиб. танлаши. билан,. ўқувчиларни. тарих. фанига. қизқишини.
ошириш.ва.эсда.сақлаб.қолиш.қобилиятларини.шакллантиш.мумкин.
Ҳозирда. замонавий. дарсга. қўйилаётган. талаб. –. барча. ўқувчиларнинг. мавзуни.
40
10
ўзлаштиришига. эришишдир.. Ўқитувчининг. билим. салоҳияти. ҳамда. тўғри. фойда
-
ланган.методи.дарс.мазмунининг.ижобийлигини.таъминлайди..Барча.фанлар.бўйича.
яратилган. илмий. адабиётлар,. таълим. методлари,. кўргазмали. қуроллар,. мультимедиа.
маҳсулотлари.билан.имкон.қадар.таъминланган..Тарих.дарслари.ўқувчининг.кенг.фи
-
кирлаш. мантиқий. таҳлил. юргизиш,. ўз. фикрини. асослаб. бериш,. эсда. сақлаб. қолиш.
каби. жиҳатларини. тарбиялашга. қаратилганлигини. эътиборга. олиб,. дарс. давомида.
мақбул.методлар.юқоридаги.талабларни.шаклланишига.асос.бўлади..Биламизки,.тарих.
фани.ўзида.маълумот.ва.йил.санларининг.кўплиги.билан.аҳамиятли,.биз.ўқувчиларни.
бу.мураккабликдан.олиб.чиқиш.учун.уларга.қулай.усуллардан.фойдаланишни.тавсия.
қилишимиз.мумкин..
Масалан,.7.синф.ўзбекистон.тарихи.фанида.Абу.Наср.Фаробийнинг.ўрганган.фан
-
лари.қуйидагича.келтирилади.
Абу.Наср.Фаробий.риёзиёт,.мантиқ,.математика,.фалсафа,.фалакиёт,.тилшунослик,.
тарбияшунослик,. табиатшунослик,. адабиёт
3
каби. фанларни. чуқур. ўзлаштирганлиги.
келтирилган.
Бу. фанларнинг. барчасини. эслаб. қолишнинг. иложи. кам,. шундай. экан,. ўқувчига.
тўлиқ. эсда. сақлаб. қолиши. учун. қуйидаги. математик. формула. каби. эсда. сақлатишга.
эришиш.мумкин:
R.+F
2
+Т
3
+М
2
+А=160+70=.Абу.Наср.Фаробий
шаклида.ўқувчига.тавсия.қилсак.олдинги.мураккаблик.ҳолатидан.чиқариб,.уларга.
ёқадиган.ва.уларга.қизиқарли.бўлиши.билан.бирга.эсда.сақлашларига.ёрдам.беради.
Бунда. математик. формулага. ўхшаш. бу. ҳолатни. ёйиб. чиқиш. ўқувчига. қизиқарли.
ва. асосийси. эсда. сақлашга. қулай.. Бу. ерда. R. –. риёзиёт,. F2-. фалсафа,. фалакиёт,. Т3. –.
тилшинослик,.тарбияшунослик,табиатшунослик.А.–.адабиёт=160.унинг.ёзган.асарлар.
сони,.70.–.билган.тилларининг.сони.
10-синф. ўзбекистон. тарихида. Туркистон. тараққийпарварлари. томонидан. таш
-
кил. қилинган. “Шўрои. Исломия”. партиясида. муҳим. рол. ўйнаган. шахслар. номлари.
қуйидагича.келтирилади.
Мунавварқори.Абдурашидхонов,.Маҳмудхўжа.Беҳбудий,.Мустафо.Чўқаев,.Аҳамад.
Заки.Валидий,.Ислом.Султон.Шоахмедов,.Тошпўлатбек.Норбўтабеков.кабилар
4
..Ушбу.
ҳолатда.бу.исмларни.эсда.сақлаш.қийин.деб.эътиборсиз.ўтишларининг.олдини.олиш.
ва.осонлаштиришда.қуйидагича.белгилаш.киритиш.мумкин.
М
3
АСТ=. бунда. М
3
–. Маунавварқори. Абдурашидхонов,. Мустафао. Чўқаев,.
Маҳмудхўжа. Беҳбудий,. А. –. Аҳамад. Заки. Валидий,. С. –. Ислом. Султон. Шоаҳмедов,.
Т.–.Тошпўлатбек.Норбўтабеков.шаклида.тавсия.қилиш.мумкин.
Ўқутувчи.дарснинг.моҳирона.бошқариб,.синфнинг.барча.ўқувчилари.билан.бирдек.
мавзуларни.бир.–.бирига.боғлай.олиши.ва.таҳлил.қилишига.эриши.унинг.катта.ютуғи.
ҳисобланади..
“.…Ўтмишни.ўрганиш.сермаҳсул.иш”.деган.эди.европалик.файласуфлардан.бири..
Айни.пайтда.йил.ва.саналарни.эсда.сақлаб.қолиш.ўқувчига.қийинчилик.туғдиришини.
ҳисобга.олиб,.тегишли.манбалар.асосида.йил.ва.саналарни.эсда.сақлашда.шу.давр.та
-
рихи.тўғрисидаги.воқеаларни.кўз.олдиларида.гавдалантиришда.ва.мантиқий.фикрлаш.
билан. эсда. сақлаб. қолиш. имкониятини. оширади.. Масалан,. 9-синф. Ўзбекистон. та
-
рихида.“Хива.хонлигининг.тугатилиши”.мавзусида.ислоҳотчиларнинг.раҳномосидан.
бири,.мамлакат.бош.вазири.Исломхўжани.давлат.маблағларини.ўзлаштиришда.айблаб.
ўлдирилганлиги. келтирилган
5
.. Мавзунинг. шу. режасида. 1910. –. 1918. йил,. 1913. йил,.
41
10
1917.йил.феврал,.1917.йил.5.апрел,.1917.йил.26.апрел,.1918.йил.саналари.келтирила
-
ди..Ушбу.саналарни.эсда.сақлаб.қолишнинг.энг.афзал.йўли.шу.даврни.тўлиқ.очиб.бе
-
радиган.илмий.манбалар.маълумаотларига.ўқувчини.йўналтиришдадир..“…Хива.хони.
Исломхўжанинг.қатлидаги.иштирокини.бекитиб.юбориш,.бу.сир.ошкора.бўлмаслиги.
учун. Асфандиёрдан. 200. минг. рубл. пул. олинганлиги. қайд. қилинган”
6
.. 1917. йил. 5.
апрел.воқеаларини.айнан.шу.адабиётнинг.тегишли.жойида.шундай.келтирилган..“…
мен.–.Хива.хони.Саид.Асфандиёр.Баҳодирхон.қуйидаги.ҳоҳишимни.эълон.қиламан.
1.. Мен. ўз. фуқороларимга. конституциявий. бошқарувни. шунинг. учун. бердимки,.
улар. давлатни. ўз. ҳоҳишлари,. муқаддас. шариат. қонунлари. ва. замон. талаби. билан.
умумхалқ. кенгаши. орқали. сайланган. ва. давлат. ишларини. бошқаришга. тайинланган.
адолатпарвар. ва. лойиқ. кишилар. бошқарсинлар…”
7
Дасрликдаги. бошқа. саналар. ҳам.
шундай.қизиқарли.маълумотларни.ўқиш.ва.таҳлил.қилиш.билан.эслаб.мантиқий.фик
-
рлаш.орқали.айнан.шу.давр.тўғрисидаги.тушунчалар.билан.сана.ва.йилларни.эслашда.
қийинчиликларни.бартараф.қилади..
Дарсни. ташкил. қилишда. давлат. таълим. стандартлари. асосида. самара. берадиган.
инновоциялар.уйғунлашсагина.юксак.билимли,.кенг.салоҳиятли,.мантиқий.фикрлай
-
диган. шахслар,. ватан. равнқига. қанот. бўладиган. ёшлар. камолга. етишишига. эришиш.
мумкин..
Фойдаланилган.адабиётлар.рўйхати.
1.. http://fitrat.uz/farzandga-tu-ri-julni-kim-kursatadi/. (Фарзандга. тўғри. йўлни. ким.
кўрсатади?
Ангрен. шаҳар. «Облиқ». жоме. масжиди. имом. хатиби. Хусниддинхон.
Шарофхўжаев)
2..Янги.педагогик.технология.асослари..А.Мадраҳимов,.Тоҳиржон.Сотлиқов,.Фай
-
зулла.Бойназаров..Фалсафа.ва.ҳуқуқ.институте.нашриёти..Тошкент.-.2007.йил..7-бет.
3.. 7. синф. Обекистон. тарихи. дарслиги.. “Шарқ”. нашриёти. -. Матбаа. акциядорлик.
компанияси.бош.таҳририяти..Тошкент-2017.йил..95-бет.
4.. 10. синф. Ўзбекистон. тарихи.. Қаҳрамон. Ражабов,. Акбар. Замонов.. Ғафур. Ғулом.
номидаги.нашриёт.–.матбаа.ижодий.уйи.Тошкент.-.2017.йил..8-бет.
5..9.синф.Ўзбекистон.тарихи..Собиржон.Тиллаев,.Акбар.Замонов..”Шарқ”.нашри
-
ёти.–.матбаа.акциядорлик.компанияси.бош.таҳририяти..Тошкент.–.2019.йил..50-бет.
6..Хоразмдаги.ижтимоий.–.сиёсий.жараёнлар.ва.ҳаракатлар..Отамурод.Қўшжонов,.
Неъматжон.полвонов..“Абу.матбуот.–.консалт”.МЧЖ..Тошкент.-.2007..214-бет.
7..Хоразмдаги.ижтимоий.–.сиёсий.жараёнлар.ва.ҳаракатлар..Отамурод.Қўшжонов,.
Неъматжон.полвонов..“Абу.матбуот.–.консалт”.МЧЖ..Тошкент.-.2007..288-бет.
42
Do'stlaringiz bilan baham: |