O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti shahrisabz filiali

 
Mavzu bayoni: 
 
Reja:
1.
 
Zaharlanish haqida 
2.
 
Zaharlanish sabablari 
3.
 
Zaharlanishni oldini olish 
4.
 
Zaharlanish turlari. 

---

200 
Zaharlanish organizm ichiga zaharli modda tushganda sodir bo`ladi. Bu — dori-darmon 
yoki odam bilib-bilmay qabul qilgan har qanday kimyoviy modda bo`lishi mumkin. Zaharlanish 
- tasodifan sodir bo`ladigan o`limning uchinchi keng tarqalgan sabablaridan. Ko`pincha 
zaharlanish uyda ro`y beradi.
Zaharlanish sabablari 
Organizmga tushganda zaharlanishga, kasallikka yoki o`limga olib keladigan har kanday 
modda zahar hisoblanadi. Zaharlanish oqibatlari zaharli modda (yoki shunchaki modda) turiga, 
miqdoriga, zaharlanish ro`y bergan vaqtga, zaharli modda bilan kontakt qancha vaqt davom 
etganligiga, jabrlanuvchining fiziologik ko`rsatkichlari (yoshi, og`irligi)ga va organizmga 
tushish usuliga bog`liq bo`ladi.
Zaharli modda inson organizmiga to`rt xil yo`l bilan: ovqat hazm qilish yo`li, nafas 
yo`llari, teri (dermal usul) hamda in'yektsiya orqali tushishi mumkin. 
Ovqat hazm qilish yo`li orqali zaharlanish zaharli moddalar og`iz orqali yoki bu 
moddalarning lablarga yohud og`iz shilliqiga tegishi orqali organizmga tushishi natijasida ro`y 
beradi. Bu moddalar: dori-darmon, yuvish vositalari, pestitsidlar, qo`ziqorinlar va o`simliklar 
bo`lishi mumkin. Ko`p moddalar zaharli hisoblanmaydi va faqat ko`p miqdorda qabul 
qilingandagina zaharlanishga olib keladi. 
Gazsimon yoki nafas orqali tushadigan zaharli moddalar nafas olganda organizmga 
tushadi. Ularga gazlar va bug`lar, masalan, avtomobil tutunlari yoki pechning yohud isitish 
qurilmasining havoni yomon tortishi natijasida xonaga kiradigan is gazi, azotning chala oksidi 
(sarxush qiladigan yoki gangitadigan gaz) hamda ishlab chiqarishda qo`llaniladigan xlor, turli 
yelimlar, bo`yoq moddalari, erituvchi-tozalovchi moddalar kiradi. 
Teri qoplamasi orqali tushadigan zaharli moddalar ayrim o`simliklar, erituvchilar hamda 
hasharotlarga qarshi qo`llaniladigan vositalar tarkibida bo`lishi mumkin. 
In'yektsiya orqali organizmga zaharli moddalar, hasharotlar, ilon chaqqanda hamda 
hayvonlar tishlaganda, shuningdek dori yoki giyohvand moddani shprits orqali yuborganda 
tushishi mumkin.