O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti shahrisabz filiali

Kapillyar qon ketishi belgi va alomatlari
: 
• Kapillyar qon oqishda qon kichkina jarohatdan oqayotgandek bo`ladi. 
• qon past bosim ostida oqib chiqadi. 
• Kapillyar tomirdan oqadigan qon arterial qon singari och qizil rangda bo`lmaydi. 
• qon tez quyuladi. 
Birinchi yordam ko`rsatish 
• Jarohatni antiseptik eritma yoki suv bilan sovunlab yuviladi. 
• Ifloslangan jarohatni tozalash uchun toza salfetka yoki sterillangan tampondan foydalaniladi. 
Doim jarohatning o`rtasidan boshlab, chetiga qarab tozalab boriladi. Keyingi har ishda salfetka 
almashtiriladi. 
• Kichikroq bog’lam qo`yiladi. 
• Yaraga infektsiya tushishi xavfi bo`lgan taqdirdagina vrach yordami lozim bo`ladi. 
• Jarohatni yuvish uchun spirtdan foydalanish mumkin emas. 
Ichki qon ketishi 
Ichki qon ketishini aniqlash tashqi qon ketishini aniqlashga qaraganda qiyinroq. Chunki 
uning belgi va alomatlari aniq ko`rinmaydi va ma'lum vaqt o`tgandan keyingina bilinishi 
mumkin. Shikastlangan joyda terining qontalashib qoladi. Yumshoq to`qimalarda og’riq bo`lib, 
shishadi yoki qo`l tekkizganda qattiq tuyuladi. Masalan, qorin bo`shlig’idagi ichki qon ketishida 
qorin "qattiq" bo`lib qoladi. Jabrlanuvchi hayajonlanadi yoki bezovtalanadi. Tomir tez, lekin sust 
uradi. Nafas olish tezlashadi. Terining rangi o`chadi, qo`l bilan aypaslaganda sovuq yoki terchil 
bo`lib turadi. Ko`ngil aynib, qayt qiladi. qondirib bo`lmaydigan tashnalik his etiladi, hushida 
turish darajasi pasayadi.
Ichki qon ketishida birinchi yordam ko`rsatish 
Har qanday sharoitda ham birinchi yordam ko`rsatish bo`yicha asosiy qoidalarga amal 
qilish lozim. Shok paytidagi yoki uning kuchayishining oldini olishdagi kabi yordam 
ko`rsatiladi. Sovuq kompress og’riqni kamaytirib, shishni qaytaradi. Shikastlangan joyga muzni 
dokaga, sochiqqa yoki matoga o`rab qo`yiladi. har soatda 15 minutdan sovuq kompress qilinadi. 
Zudlik bilan "03" ga qo`nqiroq qilish kerak. Ichki shikastlanishni yengiltaklik bilan "shunchaki 
ko`kargan"ga yo`ymaslik kerak. Jabrlanuvchini ko`zdan kechirib, ichki organlari jiddiy 

---

175 
shikastlanganmi-yo`qmi, aniqlashga harakat qilish, agar jabrlanuvchi qattiq og’riq borligidan 
shikoyat qilsa yoki qo`li yoxud oyog’ini qimirlata olmasa zudlik bilan tez yordam chaqirish 
kerak. 
Qorin bo`shlig’ida hayotiy muhim organlar joylashganligi bois bu sohadagi shikastlanish 
o`limga olib kelishi mumkin. Bu yerda joylashgan ichki organlar, organizmning boshqa 
zonalaridagidan farqli ravishda, himoyalanmagan. Osonlik bilan shikastlanadigan hamda 
jarohatlanganda kuchli qon ketishiga moyil bo`lgan organlar, masalan, jigar va qorataloq eng 
muhim organlardir. Bu a'zolardan qon ketganda quyidagi belgilar kuzatiladi: 
• kuchli og’riq; qorinning og’rishi yoki unda ezilishni his etish, 
• qontalashning yuzaga chiqishi, 
• ko`ngil aynishi, 
• qayt qilish (ba'zan qon yoki qora qusish), 
• behollik, 
• axlat (najas)da qon asorati ko`rinishi (axlatning qora rangda bo`lishi). 
Qorin bo`shlig’i organlaridan qon ketishi tashqi yoki ichki bo`lishi mumkin. Hatto qon 
ko`rinmasa ham, ichki organ yorilganda shokka olib keladigan darajada qattiq ichki qon ketishi 
mumkin. Qorin shikastlanishi juda og’riqli bo`ladi. Bundan tashqari qorin bo`shlig’iga qon yoki 
boshqa narsalar tushishi og’ir oqibatlarga olib kelishi mumkin.