|
Hujjatlar turlari
Ob’ektiga
qarab
*Xizmatga oid xujjatlar. Lavozimli
shaxs imzolaydi. Ob’ekt korxona
*Shaxsiy hujjatlar:
ariza, xat, tarjimai hol.
Ob’ekt-xodim. U oʻz nomidan yozadi
va imzolaydi.
Foydala-nish
joyiga qarab
*Ichki hujjatlar:
boyruqlar
*Tashqi hujjatlar:
xatlar
100
aktlar
qoʻllanmalar
nizomlar
hisob hujjatlari va h.k.
Bular korxonaning ichki faoliyati
uchun qoʻllani-ladi.
iltimosnomalar
javoblar
reklamatsiyalar
Boshqa korxonalar va yuqori organlar
bilan yozishmalar.
Rekvizit-lar
soniga qarab
*Oddiy xujjatlar
ma’lumotnoma
ilova xatlari
Bitta koʻrsatkich yoki savoldan
iborat boʻladi
*Murakkab hujjatlar:
buyruqlar
rejalar
hisobotlar
Juda koʻp rekviz-itlar yoki savollardan
iborat boʻladi
Yuridik
mavqeiga
qarab
*Standart boʻlmagan hujjatlar:
xatlar
qarorlar
aktlar
buyruqlar
Bular yakka tartibda tayyorlanadi va
erkin xarakterda boʻladi.
*Standart hujjatlar:
schetlar
toʻlov talabnomalari
nakladnoylar
Bular yuqori tashkilotlar tomonidan
tasdiqlangan rasmiy hujjatlardir
Ijro
etish
muddatiga
qarab
*Shoshilinch hujjatlar:
telegrammalar
telefonogrammalar
faks va hokozolar
Ma’lum muddat ichida ijro etishni
talab qiladi.
*Shoshilinch boʻlmagan hujjatlar
Bu hujjatlarning ijro etish muddati
belgilanmaydi.
Aslligiga
qarab
*Asl nusxadan koʻchirma hujjatlar.
Asl
hujjatlarning
koʻpaytirilgan
hamda lavozmli shaxslar (kotiba, ish
yurituvchi) tomonidan imzolangan
nushalari.
*Asl
nushadagi
(original)
hujjat.
Dastlabki,
tegishli
tarzda
rasmiylashtirilgan va imzolangan hujjat.
Arxivda saqlanadigan huj-jat tariqasida
dalolat-larda saqlanadi.
Boshqaruv
funksiyasigga
qarab
*Umum ma’muriy hujjatlar:
1.Xizmat-axborot hujj-atlari:
xatlar
telegrammalar
ma’lumotlar
aktlar
2.Farmoish hujjatlari:
buyruqlar
qoʻllanmalar
qarorlar
tsirkulyarlar
3.Shaxsiy tarkibga oid hujjatlar:
xodimlar ucheti
guvohnomalar
tavsiyanomalar
xizmat safari qo¨ozlari
Umumiy
ma’muriy
xujjatlarda
tashkiliy jarayonlar aks ettiriladi.
*Maxsus hujjatlar.
Bu hujjatlarda funktsional xizmatlar
faoliyati aks ettiriladi.
Jumladan:
fan-texnika
texnologiya
iqtisodiyot
hisob-kitob
moliyaga oid
yuridik
reja
statistikaga oid hujjatlar
Konfidi-
ialligiga qarab
*Oshkor hujjatlar, ya’ni hamma
oʻqiydigan va bosib chiqarishga
*Yopiq
hujjatlar,
(maxfiy,
mutloqo
maxfiy) Bularni ruxsatnomasi boʻlgan
101
ruxsat etilgan hujjatlar.
Oshkor
qilish
ta’qiqlangan
hujjatlar
kishilargina oʻqiy oladi. Bosishga ruxsat
etilmaydi.
Bajarili-shiga
qarab
*Qoʻlda yozilgan hujjatlar, ya’ni
qoʻlda siyoh yoki qalamda yozilgan
hujjatlar.
*Bosma qilingan, ya’ni mashinka yoki
kompyuterda terilgan hujjatlar.
Demak, Xujjatlar ikki guruhga ajratilar ekan. Birinchi guruhga
korxonalarning farmoyish berish va ijro etish jarayonida tuziladigan xujjatlari
kiradi. Bul?r oashkiliy farmoyishli xujjatlashtirish boʻlib, unga tashkiliy xujjatlar
(nizom, qoida, qoʻllanma) farmoyishlar (qaror- boʻyruq, echimlar), ma’lumot-
axborotlar (xat, akt, xisobot va hokazo) kiradi.
Ikkinchi guruhdagi xujjatlar boshqarishning har bir maxsus funksiyasiga xos
xujjatlar (moliya, buxgalteriya xujjatlari va hokazo), shuningdek, transport, aloqa,
statistika, yurisprudentsiya xujjatlari va hokazodan iborat boʻladi.
Ish yuritish xujjatlarni qayd qilish, koʻpaytirish, xujjatlarni tahlil qilish,
ma’lumotnoma axborot xizmati koʻrsatish, hujjatlarni saqlash, ijroni nazorat qilish,
tashish, arxivga saqlashga tayyorlashdan iborat boʻladi. Ish yuritishning asosini
quyidagi tamoyillar tashkil qilmo¨i lozim:
korxonaning barcha boʻlinmalarida xujjatlar qabul qilishning bir xil
usullari, xujjat shakllari, ijroni nazorat qilish kabi usullar qoʻllanilishi lozim;
korrespondentsiyalar bir joyda qabul qilib olinishi va qayd qilinishi lozim;
xujjatlar bir marta qayd qilinishi kerak, qayd qilish tizimi xujjatlarni ijro
etishni nazorat qilish tizimi bilan oʻzaro va bo¨langan boʻlishi kerak;
xujjatlar ijro etilishi bosqichlarida shunday saqlanish kerakki, toki zarur
ma’lumotnomalarni tuzish uchun kerakli xujjatni tez topish mumkin boʻlsin;
xujjatlar tezkorlik bilan hamda eng oz mehnat saqlangan xolda doiraviy
aylanishi lozim.
Hujjatni bayon qilish uslubi ravon, aniq va qisqa boʻlishi hamda ayni vaqtda
mazmun toʻla va tizimni aks ettirilishi lozim. Ishga oid yozuvlarni iloji boricha
qisqartirilmaslik, balki qisqartma soʻzlarning faqat qabul qilingan shakllaridan
foylananish zarur.
Hujjatlarni bayon qilishning izchilligi, ya’ni uchta mantiqiy unsur:
*
kirish;
*
tahlil;
*
xulosaning uy¨unlashtirilishi muhim ahamiyatga ega. Kirishda hujjat
tuzish sababi koʻrsatiladi. Tahlilda masalalar bayonining mazmuni, isboti aks
ettiriladi. Xulosada esa xujjatning asosiy mazmuni beriladi. Oddiy xujjatlarda,
albatta bu uchta unsurning ham boʻlishi shart emas.
Davlat standartlarida bayon etilgan hujjatlarni tuzish qoidalari qo¨oz oʻlchami
(formati), rekvizitlar sostavi, xujjatlarda ularning tartibi va joylashtirish oʻrni,
xujjat blankalarini va rekvizitlarini rasmiylashtirish tartibi, akt, qaror, telegramma,
bildirishnoma (raport), xat, buyruq, xizmat yuzasidan xat, qaror, farmoyish kabi
hujjatlarni tuzish tartibi va uslubini koʻzda tutadi.
102
Korxonaga kelgan hujjatlar
Do'stlaringiz bilan baham: |
