Biologik faol moddalar texnologiyasi

Vaksinalarning maqsadi 
– organizmda adaptiv immun javobni rag‗batlantirib maxsus turdagi 
hujayralarni ishlab chiqarishga qaratiladi, ya‘ni organizm kasallik qo‗zg‗atuvchisi bilan qayta 
to‗qnashganda tezkor va kuchli immun javobni qaytara oladi. 
Immunogenni tabiatiga qarab vaksinalar quyidagi guruhlarga bo‗linadi: 
-
tirik yoki butun mikrobli yoki tirik virionli vaksinalar
, o‗zida kuchsizlantirilgan 
mikroorganizmlarni saqlab (bakteriya yoki viruslar), tayyorlanish jarayonida uzining butunligini 
saqlab qoladi; 
-
korpuskulyar vaksinalar 
(ularning tarkibiga ulik qo‗zg‗atuvchilar kiradi); 
-
kimyoviy yoki sintetik vaksinalar 
(tarkibida qo‗zg‗atuvchiga nisbatan antigenlarni saqlaydi), 
mikroorganizmlarning hayot faoliyati mahsulotalaridan (misol uchun - 
anatoksinlar
) yoki integral 
komponentlaridan olinadi, ya‘ni submikrob yoki subvirion vaksinalar; 
-rekombinant yoki gen-muhandislik vaksinalari, 
mikroorganizmlarning alohida genlarining 
ekspressiya mahsulotlaridan olinadi, ular maxsus hujayra tizimlarida gen muhandisligi usullari 
yordamida olinadi, bunda mikroorganizm genlari achitqi hujayralariga joylashtiriladi, shundan so‗ng 
antigenlar vaksina ishlab chiqarish uchun achitqilardan ajratib olinadi. 

---

115 
Monovaksinalar 
organizmda bitta qo‗zg‗atuvchiga nisbatan immunitetni ishlab chiqarishga 
qaratilgan bo‗sa, 
polivaksinalar
esa organizmni bir vaqtning o‗zida bir necha kasallikardan 
himoyalaydi. 
Brutsellez, tulyaremiya, o‗lat, sibir yazvasi, tuberkulyoz, chechak, gripp, qizamiq, qutirish, tepki 
va poliomielitga qarshi vaksinatsiya o‗tkazishda
tirik vaksinalardan 
foydalaniladi, bu vaksinalar o‗z 
tarkibida bakteriya va viruslarning kuchsizlantirilgan shtammlarini saqlaydi. 
Mazkur vaksinalarning o‗ziga xos jihatlaridan biri shundaki ular vaksina infeksiyasiga nisbatan 
kuchli immun javobni yuzaga keltiradi. 
Bu o‗z navbatida haroratni ko‗tarilishi, shish va vaksina kiritilgan sohaning qizarishi va 
zichlashishiga olib keladi.. 
Bunday reaksiyadan so‗ng immunitet uzoq vaqtgacha saqlanib qoladi.