O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universitetining pedagogika instituti «gumanitar fanlar kafedrasi»

5. Landshaft va uning morfologik tuzilishi.
Geografik landshaftlar- 
Geografik 
qobiq doirasida juda ko’p tabiiy va akval majmualar mavjud. Landshaft atamasi fanga 1805 yilda 
nemis geografi A.Gommeyer tomonidan olib kirildi. Ammo Germaniyada landshaftshunoslik 
XX asrdan boshlab shakllana boshladi. Yirik nemis landshaftshunoslari hisoblangan Z.Passerge, 
K.Troll, E.Neef asarlari ko’p tillarga tarjima qilingan. Hozirgi paytda landshaftshunoslik 
muammolari bilan Buyuk Britaniya, Frantsiya, AKSH, Rossiya, Ukraina, O’zbekiston va boshqa
davlatlar geograflari shug’ullanishmokda. 
Ammo landshaftshunoslikning yuqori darajada rivojlanishiga qaramasdan, hamon 
landshaft tushunchasining mazmuni haqida olimlar orasida yagona bir fikr mavjud emas. Hozirgi 
paytda F.N.Milkov (1990) fikricha landshaft tushunchasi haqida uchta fikr mavjud: a) landshaft 
deganda kelib chiqishiga ko’ra bir xil hamda tarkiblari o’zaro bir-biri bilan bog’langan Yer 
yuzasining aniq bir qismi tushuniladi. Mazkur fikrni A.A.Grigorev, N.A.Solnsev, S.V.Kalesnik, 
A.G.Isachenko olg’a surishgan. Landshaft bunday tor ma’noda tushunilganda, u tabiiy-geografik 
rayon tushunchasiga yaqin bo’lib qoladi; b) lanshaft tabiiy geografik majmualarning 
umumlashgan tipologik tushunchasidir. Landshaft tushunchasi boyicha bunday g’oya 
86
Strahler, Alan H, “Introducing physical geography” . 2003, 306-314 b (mazmun-mohiyatidan 
foydalanildi)

---

110 
B.B.Polinov, N.A.Gvozdetskiy, E.M.Murzaev, N.A.Kogay, A.E.Fedina ishlarida rivojlantirildi. 
Bitta tipologik birlikka turli joylarda joylashgan; ammo o’xshash nisbatan bir xil koplekslar 
kiritiladi; v) landshaft bu umumiy tushuncha, har qanday darajadagi regional va tipologik 
koplekslarning sinonimidir. Masalan, iqlim, tuproq, relef tushunchalari kabi. Shu nuqtai 
nazardan qaralganda landshafat deganda aniq geografik kompleks tushuniladi (F.N.Milkov, 
D.A.Armand, Y.K.Efremov va boshqalar.) Landshaftshunoslikda asosiy birlik bo’lib landshaft 
hisoblanadi. Landshaftning bu tuzilishida hamma tabiat tarkiblari bor bo’lgan tabiiy kompleks 
hududdir. 
Morfologik jihatdan landshaft fatsiya, urochisha, joyga bo’linadi. Regional nuqtai nazardan 
quyidagi birliklar ajratiladi: Materik, mintaqa, o’lka, zona, provintsiya, rayon.