Amaliy mashg’ulot № Friksion materiallarni yeyilishga sinash Ishning maqsadi

---

Amaliy mashg’ulot № 7.
Friksion materiallarni yeyilishga sinash 
1. Ishning maqsadi: 
Tormoz qurilmalarida ishlatiladigan friksion 
materiallarni yeyilshga sinash. 
2. Kerakli asbob uskunalar: 
1.
Diskli tormoz o‘rnatiladigan tajriba qurilmasi 
2.
Mikrometr 
 
3. Nazariy qism: 
Turli texnologik mashina va jihozlarda ishlatiladigan ko‘pgina tormoz 
qurilmalarida friksion material sifatida GOST 1198-80 bo‘yicha tayyorlangan 
asbestli tormoz tasmasi ishlatiladi. Bu tormoz tasmasi asbest ip va latun simlaridan 
to‘qilgan tasmaga maxsus namga va moyga chidamli A yoki B tarkibi shimdirilib, 
quritilib termik ishlov berish yo‘li bilan olinadi. Bunday tasmaning po‘lat gardishi 
(diskasi) bilan ishqalanish koeffitsiyenti shimdirilgan A va B tarkiblar uchun mos 
ravishda 0,35 va 0,45 dan kam bo‘lmaydi. Tormoz tasmasining ishlash muddati 
bevosita uning yeyilish bardoshligi bilan aniqlanadi. Yuqorida keltirilgan standart 
talablarga ko‘ra A va B tormoz tasmalari 2 soat sirpanish rejimida to‘xtovsiz 
ishlagandan keyin qalinligi bo‘yicha yeyilishi mos ravishda 0,20 va 0,15 mm dan 
oshmasligi kerak. 
7.1-rasmda tajriba bajariladigan maxsus qurilmaning sxematik tasviri 
keltirilgan. Umumiy stanina 1 ga elektromotor 2 va silindrik reduktor 2 o‘rnatilgan 
bo‘lib, reduktorning yetaklanuvchi o‘qida qo‘zg‘almas qilib tormoz gardishini va 
dastak 5 o‘tkazilgan. Tormoz kolodkalari 6 va gardish orasidagi tirqishning 
kattaligi roslovchi bolt 7 yordamida sozlanadi. Dastak 5 ning o‘ simtasi tormoz 
ishlagan paytda cheklovchi 8 ning cheklagichlari orasida joylashgan dastakning o‘ 
simtasi tormoz ishlagan paytda gardishni bo‘ sh aylanib ketishidan saqlaydi va 
bunda moy to‘ ldirilgan stilindr 9 ichidagi porshen dempfer bo‘ lib, dastakning 
burchak siljishlarining zarbasiz, yumshoq bo‘ lishini ta’minlaydi. 
 
7.1-rasm. Friksion materialni yeyilishga sinash maxsus qurilmasi. 

---

4. Ishning bajarilishi: 
1. Ish bajariladigan tajriba qurilmasining tuzilishi bilan tanishing (7.1-rasm). 
2. Tormoz kolodkasini ajratib oling va undagi tormoz tasmasining qalinligini 
o‘lchang. 
3. Tormozni yig‘ing va tajriba qurilmasini ishga tayyorlang. 
4. O‘qituvchi ruxsati bilan qurilmani ishga soling va uni tormozlang. 
5. Qurilmani 10 minut davomida tormozlangan holda yurgizing. Bunda 
elektromotor va tormoz kolodkalarining qattiq qizib ketmasligini nazorat qiling. 
6. Qurilmani to‘xtatib tormoz kolodkasini ajratib oling. 
7. Tormoz tasmasining sinovdan keyingi qalinligini o‘lchang va yeyilishini 
aniqlang. 
8. Tormoz tasmasining yeyilish miqdorini 2 soat uchun hisoblang va standart 
talabi bilan solishtiring hamda ishlatilgan tormoz tasmasining A yoki B tipiga 
mansubligini aniqlang.