Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal 2017-yil, 4-son (104) gumanitar fanlar seriyasi

Ключевые слова: 
термин, словарь, автомагистраль, лексема, соединение, 
соединительные термины, асфальт. 
Jonli til jamiyat taraqqiyotining muayyan bosqichida uning barcha xususiyatlarini oʻzida aks 
ettiradi. Bu bilan u ijtimoiy ongning shakllanishi va rivojlanishiga kuchli ta’sir koʻrsatadi – boshqacha 
aytganda, uning muayyan holatini namoyon qilish bilan birga, oʻsishi, rivojlanishi va tinimsiz ravishda 
yangilanib borishini ta’minlaydi. Tilning yaratuvchanlik qudrati ham ana shunda. Shu boisdan ijtimoiy 
taraqqiyotning muhim burilish pallalarida – davr ijtimoiy ong oʻzgartirilishini taqozo qilayotgan bir 
sharoitda tilga alohida e’tibor qaratiladi. Til islohotlar markazida turadi. Ayniqsa, xalqlarning 
istiqlolga erishuvi, milliy davlatchilik asoslarining shakllanishida tilning mavqyei va maqomi 
muammosi oʻta muhimligi va dolzarbligi bilan xarakterlanadi. Jamiyat rivojining ilgʻor 
tendensiyalarini qay tarzda aks ettirishi, uning ijtimoiy talablarga javob berish imkoniyatlarini 
roʻyobga chiqarish masalasi davlat va hukumat darajasida ahamiyat kasb etadi. Bu muammo bugungi 
kunda ma’naviyat masalasi globallashgan yangi asrimizda oʻzining gʻoyat nozik va juda keng 
qamrovli ekanligini koʻrsatmoqda. Oʻzbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov 
alohida ta’kidlaganidek, “istiqlol yillarida oʻzbek tilining qoʻllanish doirasi amalda nihoyatda 
kengaygani, uni ilmiy asosda rivojlantirishga qaratilgan tadqiqotlar, tilimizning oʻziga xos 
xususiyatlariga bagʻishlangan ilmiy va ommabop kitoblar, oʻquv qoʻllanmalari, yangi-yangi lugʻatlar 
koʻplab chop etilayotgani jamiyat tafakkurini yuksaltirishga oʻz hissasini qoʻshmoqda. Ayniqsa, davlat 
tilining xalqaro miqyosda faol muloqot vositasiga aylanib borayotgani e’tiborlidir. Shu borada oʻzbek 
tilining kompyuter, Internet, aniq fanlar, tibbiyot, iqtisodiyot kabi maxsus termin va tushunchalarini 
talab qiladigan sohalarda ham keng qoʻllana boshlagani uning imkoniyatlari nechogʻliq katta ekanini 
koʻrsatadi”. Koʻrinadiki, tilning qudrati va imkoniyati, davr ruhini oʻzida qay darajada ifodalay olishi 
terminologik tizimining mustahkamligi, bu tizimda barqarorlik va oʻzgaruvchanlik dialektikasining 
muvozanati kabi qator omillar bilan belgilanadiki, bu til vositalari majmuida terminologik qatlam 
mukammalligi muammosini maxsus ilmiy tahlil va tadqiq qilishni bardavom zaruratga aylantiradi.
Oʻzbek tilshunosligida terminologik soha tadqiqi borasida juda keng qamrovli ishlar majmui 
amalga oshirilgan. Ammo erishilgan milliy istiqlol va oʻzbek tiliga davlat tili maqomining berilishi bu 
boradagi ishlarni sifat jihatdan yangilash va rivojlantirishni dolzarb qilib qoʻymoqdaki, bu tilimiz 
terminologik tizimi tadqiqining, terminshunoslikning oʻz-oʻzidan ustuvor ahamiyat kasb etishini 
keltirib chiqarmoqda. Zero, “ayniqsa, fundamental fanlar, zamonaviy kommunikasiya va axborot 
texnologiyalari, bank-moliya tizimi kabi oʻta muhim sohalarda ona tilimizning qoʻllanish doirasini 
kengaytirish, etimologik va qiyosiy lugʻatlar chop etish, zarur atama va iboralar, tushuncha va 
kategoriyalarni ishlab chiqish, bir soʻz bilan aytganda, oʻzbek tilini ilmiy asosda har tomonlama 
rivojlantirish milliy oʻzlikni, Vatan tuygʻusini anglashdek ezgu maqsadlarga xizmat qilishi shubhasiz».
Ma’lumki, yoʻllar ijtimoiy va iqtisodiy hayotning qon tomirlari hisoblanadi. Yashash 
sharoitining yaxshilanishi, hududlar va xalqaro aloqalarning negizida yoʻllar va ularning sifat darajasi 
yotadi. Shu boisdan kommunikatsiya tizimida transport yoʻllarini qurish va sozlash har qanday davlat 
uchun strategik ahamiyatga ega. Shu boisdan u xalq xoʻjaligining, shuningdek, texnika, avtoyoʻlsozlik 

---