Issn 2091-5446 ilmiy axborotnoma научный вестник scientific journal 2017-yil, 4-son (104) gumanitar fanlar seriyasi

Birinchi guruh 
xalqaro tashkilotlarning zamonaviy siyosiy jarayonlardagi oʻrni va roliga oid 
umumiy tanqidiy fikrlar, skeptik qarashlar hamda xalqaro institutsiyaviy hamkorlikning hozirgi holati 
va istiqbollariga ishonchsizlik ruhidagi ilmiy nazariyalarni oʻz ichiga oladi. Koʻplab xalqaro 
tashkilotlarning samarali ish yuritib, global siyosatning ta’sirchan instrumentiga aylanishiga koʻp 
hollarda moliyaviy mablagʻlarning yetishmasligi, ma’muriy-tashkiliy zaxiralarning cheklanganligi, 
dunyo mamlakatlari oʻzaro aloqalarda hukumatlararo munosabatlarga asosiy urgʻu berayotganligi kabi 
omillar bevosita salbiy ta’sir koʻrsatmoqdaki, bular xalqaro parlament institutlarining kundalik ish 
faoliyatini ham chetlab oʻtgani yoʻq.
Ma’lumki, siyosatshunoslikning institutsionalizm oqimi namoyandalari (Robert Keoxeyn, 
Endryu Moravchik, Devid Bolduin va h.k.) xalqaro tashkilotlar yetakchiligida yangicha dunyo 
tartibotini yuzaga kelish ehtimollarini yuqori baholashadi hamda hozirgi globallashuv davrida 
xalqlararo aloqalar sur’atining jadallashuvi, zamonaviy axborot-kommunikatsiya vositalarining mislsiz 
taraqqiyoti va umumjahon fuqarolik jamiyati harakatining kuchayib borishi kontekstida xalqaro 
tashkilotlar katta siyosat sahnasida oʻzining munosib oʻrnini egallaydi, degan ilmiy prognozlarni ilgari 
surishadi. Masalan, mazkur oqimning atoqli vakili R.Keoxeyn “sovuq urushdan keyingi oʻn yilliklarda 
Yevropada harbiy toʻqnashuvlarning oldini olish izchil institutsional hamkorlik arxitekturasining 
yaratilishiga bogʻliq”, deb hisoblasa, an’anaviy kuchlar muvozanati nazariyasining qat’iy tarafdorlari 
boʻlgan siyosiy realistlar “har qanday institutsional xalqaro tartibotning yuzaga kelish yoki kelmasligi 

---

ILMIY AXBOROTNOMA 
SOTSIOLOGIYA
 
 
2017-yil, 4-son 
44 
davlatlarga bogʻliq boʻlib qolaveradi, degan qarama-qarshi ilmiy mulohazani oʻrtaga tashlaydi. 
Chunonchi, siyosiy realizm yoʻnalishi tarafdorlari (Gans Morgentau, Kennet Uolts, Jon Mirshaymer, 
Jon Aykenberri, Stiven Uolt va h.k.) bundan keyingi dunyoda ham xalqaro siyosatning eng asosiy 
aktorlari davlatlar boʻlib qolishini ta’kidlab, institutsional prinsip va ta’limotlarga asoslangan yangicha 
dunyo tartibotini yaratish urinishlari faqatgina utopik kayfiyat va xohish-istaklarni aks ettirishi va shu 
bois, hech qanday ilmiy va amaliy asoslarga ega emasligiga qat’iy ishonadilar.