Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон давлат жаҳон тиллари

“ Mening nazarimda hikoya romandan ham qiyin va mas’uliyatli janrdir.
Chunki, hikoyada juda katta voqealarni ham lo’nda tarzda bayon etish, o’zingni 
chegaralab, qisqalikka intilish kerak bo’ladi. Boshqalar 200 sahifada aytmoqchi 
bo’lganini hikoyachi 5-6, nari borsa 10 sahifaga sig’dirishi kerak. Buning uchun 
yozuvchidan juda katta mahorat talab qilinadi. Hikoyada aniq maqsad qisqa, 
lo’nda bayon qilinadi. Yozuvchi har qancha intellektual salohiyat egasi bo’lmasin, 
o’quvchiga o’z hukmini o’tkazishga, ularni o’zi istagandek yashashga majbur 
qilishga haqqi yo’q. Ijodkor buni anglab yetsa, shuning o’zi katta gap. ”
Xuan Rulfo aytganidek,hikoya yozish ancha-muncha mashaqqat talab 
qiluvchi mas’uliyatli ishdir. Chunki u hajm jihatidan boshqa janrlarga nisbatan 
qisqaligi bilan ajralib turadi. Shunday qisqa hikoyaning ichida yozuvchi ham 
voqea-hodisani, ham qahramonning ichki kechinmalarini, ham o’zi kutgan 
maqsadga olib boruvchi muammoli vaziyatni, o’quvchi diqqatini jalb etuvchi 
muhim g’oyani ifodalab berishi lozimdir. Bulardan tashqari, janrning yana bir 
qancha qonuniyatlari, mashaqqatlari mavjud. Bizningcha, shu sababli ham hikoya
o’quvchilar diqqatini tez jalb qiladi va ularga zavq baxsh etadi. 
Adabiyot tarixiga nazar tashlaydigan bo’lsak, hikoya janrida ijod qilgan va 
uni rivojlantirishga o’z hissasini qo’shgan yozuvchilar ko’pchilikni tashkil etadi. 
Masalan, jahon adabiyotida hikoya janrining rivojlanishiga italyan yozuvchisi 
Bokachcho “ Dekameron ” asari bilan katta hissa qo’shgan. Ushbu asarda 7 qiz va 
3 yigitning 10 kun davomida aytgan 100 ta hikoyasi berilgan. Hikoyani yuksak 
taraqqiyot bosqichiga ko’targan noyob iste’dod sohiblari Gi de Mopassan ( 
Fransuz) , O.Genri ( Amerika), A. P. Chexov ( rus), A. Qodiriy, Cho’lpon (o’zbek) 
kabi buyuk yozuvchilar hikoya janrining asoschilari hisoblanishadi.
Yevropa adabiyotida hikoya novella deb ham yuritiladi. Jahon adabiyoti 
maydonida novella italyancha “ yangilik” degan ma’noni ifodalaydi. J.London, 
S.Sveyg, P.Merime, H.Hesse, O.Genri, Mopassan kabi adiblarni yirik hajmli 
asarlaridan ko‘ra ham hikoyalari ko‘proq mashhur qilgan . 
Jahon adabiyoti tarixiga ko’z tashlaganimizda, A.P.Chexov, S.Moem, 
J.London, H.Hesse, O.Genri singari mashhur hikoyanavislar bilan bir qatorda 

---

15 
L.N.Tolstoy, U.Folkner, M.Sholoxov kabi bu janrga kamroq murojaat qilgan, 
ammo bir-ikki hikoyasi misolida betakror san’at namunasini meros qoldirgan 
yozuvchilar ham uchraydi. Tolstoyning “Avliyo Sergey”, Folknerning “Qora 
musiqa”, Sholoxovning “Xol” hikoyalari mana shunday noyob badiiy kashfiyotlar 
hisoblanadi. 
Shunday qilib, hikoya bu - epik turning kichik janri hisoblanib, hayotdagi 
muhim, tanlangan voqea va hodisalar qisqa shaklda bayon etiladigan nasriy 
asardir. U mustaqil janr sifatida yozma adabiyot tarkibida shakllanib borgan. 
Hikoyada inson hayotining eng kerakli, tipik ko’rinishi qisqa va epizodik 
tarzdaochib beriladi. Uning qissa va roman janridan farqli jihati shundaki, unda 
bayon etilayotgan voqeagacha nima, qanday sodir bo’lgan, asar qahramonlari 
kimlar bilan muloqotga kirishganligi to’g’risida ma’lumot berilmasligi ham , ba’zi 
bir detallar orqaligina ishora qilinishi ham mumkinligidadir. Ya’ni, hikoyada, 
ijodkor tomonidan tanlangan, qahramon hayotidagi ma’lum bir epizodgina 
tasvirlanadi. Hikoya o’zining syujeti, kompozitsion qurilishi, tasvir ko’lamining 
nisbatan soddaligi va bayonning, odatda, bitta shaxs tomonidan olib borilishi 
bilan farq qiladi. 
Biz ushbu ilmiy ishimizda uch adabiyot, ya’ni o’zbek, rus va ingliz 
adabiyotida hikoya janri haqida so’z yuritar ekanmiz, ularning har birida mazkur 
janr qanday shakllangan va qanday rivojlanish bosqichlarini bosib o’tgan, 
taraqqiyot ko’lamida kimlarning xizmatlari beqiyos qiymatga ega ekanligi 
to’g’risida fikr yuritishni, muhim ilmiy xulosa va yakunlar chiqarishni maqsad 
qildik.