Ўзбекистон республикаси фанлар академияси

02/30.12.2019. Tar.56.01. РАҚАМЛИ ИЛМИЙ КЕНГАШ 
АНДИЖОН ДАВЛАТ УНИВЕРСИТЕТИ 
МАДИНА БОТИРЖОНОВНА КАРИМОВА
ЎЗБЕК АЁЛЛАРИ ТУРМУШ ТАРЗИДА ИСЛОМ ДИНИ
(Фарғона водийси мисолида) 
07.00.07 – Этнография, этнология ва антропология 
ТАРИХ ФАНЛАРИ БЎЙИЧА ФАЛСАФА ДОКТОРИ (PhD) ДИССЕРТАЦИЯСИ 
АВТОРЕФЕРАТИ 
 
 
 
Тошкент, 2022

---

4 
 

---

5 
Кириш (фалсафа доктори (PhD) диссертацияси аннотацияси) 
Диссертация мавзусининг долзарблиги ва зарурати. 
Ҳозирги 
интеграциялашув ва глобаллашув жараёнлари жадал кечаётган тарихий бир 
даврда аёлларнинг жамият ҳаётида тутган ўрнини ижтимоий мослашуви, 
гендер тенглиги, пандемия даврида аёлларга нисбатан “уй зўравонлиги”нинг 
ортиб бориши, аёлларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш билан 
бирга ислом ва аёл муаммосини ўрганиш долзарб аҳамият касб этмоқда.
Дунёнинг кўплаб илмий тадқиқот марказларида гендер масаласи, дин ва 
аёл, хотин-қизларнинг ижтимоий ҳолати, маданияти ва кундалик ҳаёти 
антропологиясини ўрганиш устида иш олиб борилмоқда. Шу билан бирга она 
сайёрамизнинг турли минтақаларидаги этник жамоалар ва диний 
конфессияларда хотин-қизларга бўлган муносабат, хусусан, мусулмон 
жамоаларда хотин-қизларнинг ҳолати, тасаввуфда аёл сиймоси, шариат ва 
гендер, ислом феминистик герменевтикаси каби масалалар ўз ечимини 
кутмоқда. 
Ўзбекистон мустақиллигининг сўнгги беш йилида барча давлат 
дастурларининг йўналишларида аёлларнинг оила ва жамиятдаги ўрни ҳамда 
мавқеини ошириш муҳим аҳамият касб этиб бормоқда. Зеро, аёлларимизнинг 
бахти-халқимиз, жамиятимизнинг бахтидир
1
. Айниқса, ўзбек аёллари турмуш 
тарзида ислом динининг тутган ўрнини этнологик материаллар асосида 
ўрганиш халқимиз маданияти, маънавий дунёқарашининг тарихий 
асосларини, диний урф-одат ва маросимлар генезиси ҳамда мазмун-
моҳиятини тўлақонли ўрганишда ўзига хос ўрин тутади. Қолаверса, 
Ўзбекистон тарихнинг турли босқичларида геосиёсий нуқтаи назардан 
“қайноқ нуқта” бўлиб келганлиги ҳамда ўзбек аёллари Россия империяси ва 
совет мустамлакачилиги даврида олиб борилган мафкуравий курашлар 
даврида ислом динини маросимлар уйғунлашуви тарзида сақлаб, кейинги 
авлодларга етказувчи бўғин бўлганлиги боис ҳам мазкур мавзуни илмий 
тадқиқот объекти сифатида ўрганиш долзарб аҳамиятга эга. 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 18 февралдаги 
“Ўзбекистон Республикаси Маҳалла ва оилани қўллаб-қувватлаш вазирлиги 
фаолиятини ташкил этиш тўғрисида”ги, 2021 йил 5 мартдаги “Хотин-
қизларни қўллаб- қувватлаш, уларнинг жамият ҳаётидаги фаол иштирокини 
таъминлаш 
тизимини 
янада 
такомиллаштириш 
чора-тадбирлари 
тўғрисида”ги фармони ҳамда соҳага оид бошқа меъёрий ҳужжатларда 
кўрсатилган хотин-қизларнинг оилаларни мустаҳкамлаш, миллий ва 
умуминсоний қадриятларни асраб-авайлаш ҳамда уларнинг фарзанд 
тарбиясидаги ролини ошириш борасидаги вазифаларни амалга ошириш учун 
ушбу диссертация тадқиқоти муайян даражада хизмат қилади. 
1
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Халқаро хотин-қизлар байрамига 
бағишланган учрашувдаги нутқи. 7 март 2018 йил. https://uza.uz/uz/posts/zbekiston-respublikasi-prezidenti-
shavkat-mirziyeevning-khal-07-03-2018.

---

6