Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti botanika va ekologiya kafedrasi

marganets yetishmagan sharoitda yetishtirilgan kartoshka bargi, V- marganets yetishmagan 
sharoitda yetishtirilgan makkajo‘xori bargi. 

---

42 
Marganetsning o‘g‘it sifatida ko‘p ishlatiladigan tuzi MnSO
4
dir. Ukraina sharoitida bir gektar 
yerga 10-15 kg marganets sulfat tuzi solinganda shakar lavlagining hosili 22-34 s/ga va shakarning 
miqdori 0,11-0,33% oshganligi aniqlangan. Marganets ishlatilganda g‘o‘za hosildorligi O‘rta Osiyo 
sharoitida 9% va Azarboyjonda -15% ga ko‘paygani aniqlangan. 
MIS.
Mis o‘simliklarning rivojlanishi uchun zarur mikroelementlardan biridir. Uning zarurligi 
ozuqaviy eritmadagina emas, balki dala sharoitida ham aniq ko‘rinadi. O‘simliklarda o‘rtacha miqdori 
0,0002% yoki 0,2 mg/kg atrofida. Bu miqdor o‘simlik va tuproq turiga bog‘liq. Mis tuproqda sulfidlar, 
sulfatlar, karbonatlar shaklida, tuproqning organik moddalari bilan bog‘liq holda uchraydi. Muhitning 
ishqoriyligi qancha yuqori bo‘lsa, o‘simliklarga shuncha kam o‘tadi. O‘simliklar misni tuproqdan kation 
(Cu+) shaklida o‘zlashtiradi. O‘simlikning yosh o‘suvchi qismlarida va urug‘larida ko‘p bo‘ladi. 
Masalan, g‘o‘za organlarida: barglarida mis 2,5 mg/kg, poyada -1,o mg/kg, chanoqda -4,8 mg/kg, 
chigitda - 4,2 mg/kg va tolada 0,2 mg/kg . 
O‘simlik barglaridagi umumiy misning 70% xloroplastlarda va yarmi plastotsianin fermenti 
tarkibida uchraydi. Plastotsianin fermenti fotosintez jarayonida elektronlarni tashish vazifasini bajaradi. 
Mis bir qator muhim fermentlar (askarbotoksidaza,polifenoloksidaza, ortodifeniloksidaza va 
triozinazalar) tarkibiga kiradi. Bu mikroelement azot almashinuvida ham ishtirok etadi. Nitratreduktaza 
fermentining tarkibida ham bor. Xlorofillning sintezi jarayonida mis ham faol ishtirok etishi aniqlangan. 
Mis vitaminlarni faollashtiradi, uglevod va oqsillar almashinuvini kuchaytiradi. 
Keyingi yillardagi izlanishlar o‘simliklarni qurg‘oqchilikka,sovuqqa va issiqlikka chidamliligini 
oshirishda ham misning ahamiyati borligini ko‘rsatdi. 
Misning yetishmasligidan o‘simliklarning o‘sishi, gullashi to‘xtaydi. Barglarda xloroz 
boshlanadi. G‘allasimonlarda boshoqlar rivojlanmay qoladi. Mevali daraxtlarning uchlari quriydi. 
34-rasm.