Olkashunoslik

2. 0 ‘zbekistonda 1917-1990-yillarda tashkil
etilgan m uzeylar faoliyati
Ushbu davrda respublikada yigirmadan ortiq tarix va oikashunoslik 
muzeylari faoliyat ko'rsatgan. Shuningdek. 0 ‘zbekiston Respublika- 
si Fanlar akademiyasi tizimidagi muzeylar soni ko‘paydi. XX asming 
60-80-yillarida o ‘lkashunoslik muzeylari markaziy muzeylar fondlari- 
dan olingan ashyo, buyum va hujjatlar hisobiga boyib bordi.
Bu davrda muzey tarmoqlarini qayta tashkil etish va kengaytinsh 
ishlari davom etdi va m a’lum strukturaviy o‘zgarishlar sodir boidi. 
Asosiy o‘rinni tarixiy va memorial muzeylar egalladi. Mavjud tarixiy 
va oikashunoslik muzeylarining barchasida yangi tuzum yutuqlarini 
namoyish etib, uning g ‘oyalarini keng ommaga singdiruvchi ekspo- 
zitsiyalar paydo b oidi. Oikashunoslik muzeylarining tipologik tizimi 
ishlab chiqildi. Asosiy e tib o r tomoshabinlaming siyosiy va m a’naviy 
ongini oshirishga qaratildi.
Namangan viloyati o ‘lkashunoslik muzeyi-
1920-yili Namanganda 
oikashunoslik muzeyi ochildi. Muzey ochilishida Namangan shahrida- 
gi 1-rus o ‘rta maktabining fizika o‘qituvehisi Vladimir Ivanovning xiz- 
mati katta boidi. U 1919-yilda Xalq taiim i nozirligiga yozgan xatida 
o‘quvchilarga puxta bilim berish maqsadida Namangan shahar maktabla- 
ridagi barcha fizika o‘quv asboblarini bir joygayig‘ishni va yagona fizika 
kabineti, tashkil qilishni taklif etdi. Bu taklif xalq taiim i nozirligi tomoni­
dan qabul qilindi. Shuning negizida oikashunoslik muzeyi ochildi.
Namangan oikashunoslik muzeyi fondlari eksponatlar sotib olish 
hisobiga boyidi. Namangan oikashunoslik muzeyidan Moskvadagi 
Tretyakov galereyasi va Sankt-Peterburgdagi Ennitaj muzeylariga bir 
necha asarlar yubonlgan. Shuningdek, fondlami boyitish uchun muzey 
xodimlari Parg‘ona vodiysini qamrab oluvchi tematik ekspeditsiyalar 
uyaishtiradilar. S’nu zaylda muzey fondlari etnografik, tabiatshunoslik, 
arxeologik eksponatlar bilan boyidi.
Urush yillarida 0 ‘zbekistonda muzey tarmoqlari vaqtinchalik qis- 
qardi. Bu jarayon Namangan oikashunoslik muzeyiga ham ta’sir qildi.
180

---

Eksponatlar vaqtinchalik viloyat o ‘rta maktablariga taqsimlandi. Nati- 
jada ko‘pgina muzey eksponatlari yo'qohb ketdi. 1961-yili O'zbekiston 
rassomlari uvushmasi qoshidagi 0 ‘zbekiston Badiiy ko‘rgazmalar di- 
reksiyasi Namangan viloyati oikashunoslik muzeyiga 50 ta tasviriy 
san’at asarlanni sovg'a qildi.
О 
‘zbekiston davlat san ’a t muzeyi.
Turkiston Xalq Komissarlari So- 
vetining 1918-yil 19-apreldagi dekreti bilan knyaz N. Romanovning 
Toshkentdagi majmualari davlat mulki deb e’lon qilindi. Uyi esa mu- 
zeyga aylantirildi. Knyaz to‘plagan tasviriy va amaliy san’at namuna­
lari asosida Markaziy badiiy muzey tashkil etildi. 1941-yildan bu mu­
zey 0 ‘zbekiston xalqlari tarixi muzeyiga qo‘shib yuborildi. 1945-yili 
alohidagi muzey sifatida 0 ‘zbekiston davlat san’at muzeyi nomi bilan 
atalib, faolivat ko'rsata boshlaydi. Mazkur muzey juda boy eksponatlar 
to‘plamiga ega boid i. Ibtidoiy jamoa tuzumi davridan to zamonaviy 
davrgacha bo igan tasviriy va amaliy san’atning noyob namunalari, mu­
zey ekspozitsiyasidan joy oldi.