13. maruza matni7

2.Ilmiy tadqiqotni tavsifi. 
Ilmiy tadqiqot, yoki ilmiy tadqiqot ish har-bir ish 
jarayoniga o’xshab uz ichiga asosiy uch komponentni oladi: shaxsning faoliyati, 
ya’ni ilmiy ish; ilmiy mehnat kuroli; ilmiy mehnat ma’nbai. 
Shaxsning faoliyati konkret bilim usullariga tayanadi va yangi ilm ottirish yoki 
tadqiqot obyekti tug’risida yangi ma’lumot olishdan iboratdir. Ilmiy mehnat qo’roli 
– bu tadqiqot obyektni, uni aniqlashga shaxsning faoliyati yo’llanadi. Tadqiqot 
obyektiga kiradi: hodisalar aro bog’lanishlar, ilmning xususiyatlari va moddiy 
olamning har-xil mehnat qurollari. Belgilangan maqsadiga ko’ra ilmiy tadqiqot bir 
necha asosiy turlarga bo’linadi: fundamental, amaliy va texnologik. Fundamental 
ilmiy tadqiqotni maqsadi yangi nazariya yaratish. Bu ishlarda tavakkallik juda 
katta va ijobiy natija olishligi 10 foizni tashkil etadi. Shunga qaramay fundamental 
izlanishlarni ahamiyati katta, chunki ilmni asosini tashkil etadi. 
Amaliy tadqiqot – yangi ishlab chiqarishni yaratish. Texnika ilmida u ilmiy bilimni 
rivojlanishiga yo’nallgan. Bu tadqiqotda tadqiqot obyektlarga kiradi: mashinalar, 
uskunalar, texnologiya, struktura, sunniy tabiat. Amaliy tadqiqotni amaliy 
yo’nalish maqsadi bu tadqiqotni natijalarini 80-90 % ga ijobiy deb hisoblasa 
bo’ladi. 
Texnologik tadqiqot – amaliy tadqiqotni natijalarini ishlatadi. Bu natijalar tajriba 
modellarni, texnikani, texnologiyani yaratish uchun va bor texnikani texnologiyani 
rivojlantirish uchun ishlatiriladi. 
Ilmning sistematik tavsifi 
Asosiy qismlar 
yig’ilgan 
ilm 
sistemasi 
ilmiy faoliyat 
ilmiy korxonalar 
Bildirishlar 
va 
xarakteristikalar 
ilmni xolati 
ilmni rivojlanishi 
ilm korxonalari 
Asosiy belgilari 
nazariy 
tomondan
ishlab 
chikilgan
texnologiya 
va
sistemalashtirilgan 
ilmiy bilim 
shaxsning mehnat ilmi 
korxonalar 
laboratoriyalar 
Funksional tadqiqot va ishlab chiqarish orasida bir biri bilan bog’langan 
bosqichlar mavjud: ya’ni amaliy tadqiqot – texnologik tadqiqot va yoritish. 
Loyihalash va yoritish bosqichlari ilm sohasiga va texnika tarmog’iga kiradi. Bu 
ilmiy ish deb hisoblanadi, chunki u uz ichiga oladi shaxsning faoliyatini va 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

9
texnika, texnologiya sharoitida yangi original natijalarni olishga yo’nalgan.