Qarshi muhandislik iqtisodiyot instituti «umumtexnika fanlari»

 
Uslubiy komissiya raisi: dots.O.Eshqobilov 
 
 
 
Kafedra mudiri: dots.X.Fayzullayev 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

BIR POG`ONALI TSILINDIRSIMON TISHLI REDUKTORLI YURITMANI 
LOYIHALASH.
Topshiriq sharti. 
Bir pog`onali tsilindirsimon qiya tishli reduktordan tashkil topgan lentali konveyer yuritmasi 
loyihalansin (1-rasm). 
Berilgan: Konveyer lentasidagi kuch
kN
P
l
55
,
8

;
lentaning tezligi
 
s
m
l
/
3
,
1


; Yuritma 
barabanining diametri
mm
D
b
400

. Bir tamonlama reduktor, bir smenali ish; vallarga dumalanish 
podshipniklari o`rnatilgan. 
 
 
I. Elektrodvigatel tanlash va kinematik hisob. 
 
 
1.1 Jadvaldan qo`yidagilarni tanlab olamiz: 
Bir juft konussimon tishli g`ildiraklar foydali ish koeffitsenti:
98
,
0
1


Bir juft dumalanish podshipniklaridagi yo`qotishni hisobga oluvchi koeffitsent: 
99
,
0
2


Ochiq turdagi zanjirli uzatma foydali ish koeffitsenti: 
92
,
0
3


1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 

---

Yuritma barabani valining tayanchidagi yo`qotishni hisobga oluvchi koeffitsent: 
99
,
0
4


Yuritmaning umumiy foydali ish koeffitsenti: 
875
,
0
99
,
0
92
,
0
99
,
0
98
,
0
2
4
3
2
2
1











1.1 Jadval 
№ 
Uzatma turi 
Foydali ish koeffitsenti 
1 
Tsilindrsimon 
0,97-0,98 
2 
Konusimon
0,96-0,97 
3 
Chervyakli 
Z
1
=1 
0,70-0,75 
Z
1
=2 
0,80-0,85 
Z
1
=4 
0,80-0,95 
4 
Tasmali 
Ponasimon tasma 
0,96-0,98 
YAssi tasma 
0,95-0,97 
5 
Zanjirli 
Ochiq turdagi zanjirli 
0,90-0,95 
YOpiq turdagi zanjirli 
0,95-0,97 
6 
Dumalanish podshipnigi
 
0,99-0,995
 
Elektrodvigatel talab qiladigan quvvat: 
=
kVT
Vt
Р
l
l
7
,
12
10
7
,
12
875
,
0
3
,
1
10
55
,
8
N
3
3
dv









P5 va P6 jadvallarda elektrodvigatel tanlaymiz:
Elektrodvigatel tanlashda, konveyerning to`la yuklangan holda elektrodvigatel ishga 
tushishini hisobga olish zarur. SHuning yuqori ishga tushirish momentiga ega bo`lgan elektrodvigatel 
tanlaymiz. 
Elektrodvigatel markasi AOP2-62-6. Yuqorida tanlangan elektrodvigatel kattaliklari 
qo`yidagicha: 
Quvvati:
kVt
дв
13


Aylanishlar soni:
min
970
ayl
n
dv

Barabanning burchak tezligi
.
/
5
,
6
4
,
0
3
,
1
2
2
s
rad
D
b
l
b






Barabanning aylanishlar soni 
.
min
/
62
14
,
3
5
,
6
30
30
ayl
n
b
b






Yuritmaning umumiy uzatishlar sonini aniqlaymiz: 
.
6
,
15
62
970



b
dv
n
n
i
1.2.Jadval 
№ 
Uzatma turi 
Uzatishlar soni 
1 
Tsilindrsimon 
3-6 
2 
Konusimon
2-4 
3 
CHervyakli 
8-40 
4 
Tasmali 
3-6 
5 
Zanjirli 
2-4 

---

1.2 jadvaldan tsilindrsimon reduktorning uzatishlar sonini tanlab olamiz.
5

r
i
Zanjirli uzatmaning uzatishlar sonini aniqlaymiz: 
.
12
,
3
5
6
,
15


z
i
Etaklovchi valning aylanishlar sonini aniqlaymiz:
min;
/
970
1
s
n
n
дв


Etaklovchi valning burchak tezligini aniqlaymiz: 
s
rad
n
dv
/
5
,
101
30
970
14
,
3
30
1
1








Etaklanuvchi valning aylanishlar sonini aniqlaymiz:
min
/
194
5
970
1
2
ayl
i
n
n
r



Etaklanuvchi valning burchak tezligini aniqlaymiz: 
s
rad
i
r
/
3
,
20
5
5
,
101
1
2





Barabanning aylanishlar sonini aniqlaymiz:
min
/
62
12
,
3
194
2
ayl
i
n
n
s
b



Barabanningning burchak tezligini aniqlaymiz: 
s
rad
i
s
b
/
5
,
6
12
,
3
3
,
20
2





II Reduktor tishli g`ildiraklarning hisobi. 
Yuritmaning gabarit o`lchamlariga maxsus talablar qo`yilmaganligini hisobga olib 3.3 
jadvaldan material tanlaymiz. 
Shesterniya uchun o`rtacha mexanik xarakteristikali stal 45, qattiqligi HB 200 bo`lgan 
po`latni tanlaymiz. Tishli g`ildirak uchun stal 45, qattiqligi HB 200 bo`lgan po`latni tanlaymiz 
(Shesternya diametri 100 mm gacha g`ildirakniki esa 300 mm gacha). 
Ruxsat etilgan kontakt kuchlanish
 
,
]
[
lim
H
HL
b
Н
Н
n
К



Bu erda:

b
н
lim

kontakt kuchlanishning chegarasi. Buni 3.2 jadvaldan tanlab olamiz. Tish 
yuzasining qattiqligi HB 350 dan kichik bo`lgan uglerodli po`latlar uchun: 
;
70
2
lim


НВ
b
H

K
NL
-uzoq muddat ishlash ko`effitsient; 
K
NL 
=1; [n]
N
=1,15. 
Tishli g`ildirak uchun ruxsat etilgan kuchlanish: 
 
,
/
408
15
,
1
1
)
70
200
2
(
2
мм
Н
Н






SHesternya validagi burovchi moment: 
mm
N
m
N
N
N
М
tal









3
3
1
1
1
1
10
125
125
5
,
101
10
7
,
12


Tishli g`ildirak validagi burovchi moment: 
mm
N
i
М
М
r







3
3
1
2
10
625
5
10
125
O`qlar orasidagi masofani aniqlaymiz: 

---

mm
K
M
и
u
а
ba
H
196
4
,
0
5
25
,
1
10
625
408
270
)
1
5
(
]
[
270
)
1
(
3
2
3
2
3
2
2
























Bu erda: 
25
,
1


Н
К
-zanjirli uzatmaning yuklanish koeffitsienti;
4
,
0




a
b
a
b
-gardishning enini o`qlar orasidagi masofaga nisbati;
5

z
i
-reduktorning uzatishlar soni.
O`qlar orasidagi masofani, standart qatordan yaqin qiymatni tanlaymiz: 
mm
a
200


O`qlar orasidagi masofani standart qator: 40; 50; 63; 80; 100; 125; 160; 
200;
250; 315; 400; 
500; 630; 800; 800. 
Normal ilashish modulini aniqlaymiz: 
 
mm
4
2
=
200
0,02)
01
,
0
(
=
0,02)
01
,
0
(
m
n







a
Normal ilashish modulini standart qatoridan yaqin qiymatni tanlaymiz: 1; 1,5;2; 
2,5;
3; 4; 5; 
6; 8; 10; 12; 16; 20. 
Normal ilashish modulini standart qatordan 
mm
5
,
2
m
n

qabul qilamiz.
Tishlarning qiyalik burchagining 

10


qabul qilamiz. 
SHesternyaning tishlar sonini aniqlaymiz: 
2
,
26
15
985
,
0
400
5
,
2
)
1
5
(
10
cos
200
2
)
1
(
2
1












n
m
u
соs
а


Qabul qilamiz:
26
1

z
Tishli g`ildirak tishlar sonini aniqlaymiz: 
130
5
26
1
2





r
i
z
z
Tishlarning qiyalik burchagining aniqlashtiramiz.
9750
,
0
200
2
5
,
2
)
130
26
(
2
)
(
cos
2
1









a
m
z
z
n
;
:
0
5
12




Shesternyaning bo`luvchi diametrini aniqlaymiz: 
mm
z
m
d
n
55
,
66
26
975
,
0
5
,
2
cos
1
1





Tishli g`ildirakning bo`luvchi diametrini aniqlaymiz: 
.
45
,
333
130
975
,
0
5
,
2
cos
2
2
мм
z
m
d
n





O`qlar orasidagi masofani tekshirib ko`ramiz: 
mm
d
d
a
200
2
45
,
333
55
,
66
2
2
1






Shesternyaning haqaiqiy diametrini aniqlaymiz: 
mm
m
d
d
n
a
55
,
71
5
,
2
2
55
,
66
2
1
1






Tishli g`ildirakning haqiqiy diametrini aniqlaymiz: 
mm
m
d
d
n
a
45
,
338
5
,
2
2
45
,
333
2
2
2






Tishli g`ildirakning enini aniqlaymiz: 
mm
a
b
ba
80
200
4
,
0
2






Shesternyaning enini aniqlaymiz: 
mm
85
5
,
2
2
80
2
2
1






n
m
b
b
Shesternyaning enini diametrga nisbatini aniqlaymiz: 
275
,
1
55
,
66
85
1
1



d
b
bd


---

Tishli g`ildirakning aylanish tezligi va uzatmaning aniqlik daajasini: 
.
/
38
,
3
10
2
55
,
66
5
,
101
2
3
1
1
с
м
d







Tishli g`ildirak bunday tezlikda harakatlanganda 8 inchi aniqlik darajasini olamiz. 
Yuklanish koeffitsientini aniqlaymiz:
.



Н
Н
Н
Н





.
155
,
1



Н

Н

ning qiymatini 3.5 jadvaldan, 
,
275
,
1

bd

qattiqligi 
350
HB

bo`lganda 
va etaklanuvchi valning zanjir tarangligi ta’sirida egilishi hisobiga nosimmetrik joylashgan deb 
qaraymiz 
.
08
,
1



Н
ni 3.4 jadvaldan 
с
м
/
38
,
3


8 inchi aniqlik darajasida. 
.
0
,
1




ni 3.6 jadvaldan qiya tishli g`ildiraklar uchun 
s
m
/
5


bo`lgan hol uchun 
tanlab olamiz. 
Shunda yuklanish koeffitsienti:
.
245
,
1
0
,
1
08
,
1
155
,
1






Kontakt kuchlanishni tekshiramiz:
H
mm
N
u
b
u
К
М
а
]
[
/
392
25
80
)
1
5
(
245
,
1
10
625
200
270
)
1
(
270
2
3
3
2
2
3
2














Tishli uzatmaning tishlashishida hosil bqladigan kuchlar: 
a) aylanma kuch -
N
d
М
Р
3750
55
,
66
10
125
2
2
3
1
1





b) radial kuch - 
N
tg
tg
Р
Р
r
1400
0
5
12
cos
20
3750
cos
0
0






v) o`q bo`ylab ta’sir qiluvchi kuch - 
.
830
50
12
3750
1
0
H
tg
Рtg
Р
а




Tishlarning egilishga chidamliligini tekshiramiz: 
.
]
[
F
n
F
F
F
F
bm
K
Y
Y
PK






Bu erda: 
.


F
F
F
K
K
К

yuklanish koeffitsienti 
Shesternyaning enini diametrga nisbati 
,
275
,
1

bd

bo`lganda, 3.7 jadvaldan tishli 
g`ilddiraklarning tafnchga nisbatan no simmetrik joylashganligini hisobga olib qattiqligi 
350


bo`lgan holda 
.
33
,
1


F
К
3.8 jadvaldan
.
3
,
1


F
K
Yuklanish koeffitsientini aniqlaymiz:
.
73
,
1
3
,
1
33
,
1



F
K
Y
F
-tishlarni soniga nisbatan tishlarning xususiy kuchlanishga mustaxkamligi. Bu kattalikni 
quyidagi jadvaldan tanlaymiz. 

17 
20 
25 
30 
40 
50 
60 
80 
100 va <100 
F

4,28 
4,09 
3,90 
3,80 
3,70 
3,66 
3,62 
3,61 
3,60 
Shesternya uchun: 
;
28
975
,
0
26
cos
3
3
1
1







Tishli g`ildirak uchun: 
.
140
975
,
0
130
cos
3
3
2
2






Z
84
,
3
1


F
va 
.
60
,
3
2


F
yuqoridagi qatordan tanlab olamiz. 
Ruxsat etilgan kuchlanish: 

---

F
b
F
F
n
]
[
]
[
0
lim



. 
3.9 jadvaldan stal 45 qattiqligi 
350


bo`lganda 
HB
b
F
8
,
1
0
lim


ni tanlab olamiz. 
Shesternya uchun: 
2
lim
0
/
415
230
8
,
1
mm
N
b
F




Tishli g`ildirak uchun: 
2
lim
/
360
200
8
,
1
mm
N
o
b
F




Mustahkamlikning zahira koeffitsientini aniqlaymiz: 
 
   
F
F
F
n
n
n




Quyma va shtampovkali tishli g`ildiraklar uchun 
 
75
,
1


F
n
Prokatdan tayyorlangan tishli g`ildiraklar uchun 
 
1


F
n
 
   
75
,
1
1
75
,
1







F
F
F
n
n
n
Ruxsat etilgan kuchlanish: 
Shesternya uchun:
 
 
2
0
lim
/
237
75
,
1
415
mm
N
F
b
F
F







Tishli g`ildirak uchun:
 
 
2
0
lim
/
206
75
,
1
360
mm
N
F
b
F
F







Shesternya uchun:
 
2
/
62
84
,
3
237
mm
N
F
F




Tishli g`ildirak uchun:
 
2
/
5
,
57
60
,
3
206
mm
N
F
F




Qolgan hisoblarni tishli g`ildirak tishlari uchun aniqlangan kattaliklarni kamroq olib davom 
ettiramiz. 
вa
Y


F

koeffitsientlarni aniqlaymiz. Y

i 

F

[sm. poyasneniya k formule (3.25)]:
:
91
,
0
09
,
0
1
140
8
,
12
1
140
1
0









Y
Bu erda: 

-tishlarning qiyalik burchagi. 
YOn yuza koeffitsientining o`rtacha qiymati 
5
,
1



, 8 inchi aniqlik darajasida 
.
75
,
0



F
Tishli g`ildirak tishlarining mustahkamligini tekshiramiz: 
2
2
2
2
/
206
]
[
/
80
5
,
2
80
75
,
0
91
,
0
60
,
3
73
,
1
3750
mm
N
mm
N
F
F











Shart bajarildi.