Ekspluatatsiyasi instituti irisbekova mavluda narinbayevna xalqaro logistik

Tashqi savdo shartnomasi 
–
 
bu tashqi savdo operatsiyasining tomonlar 
o‗rtasida erishilgan bitimdan guvohlik beruvchi asosiy tijorat hujjatidir. Tashqi 
savdo shartnomasining predmeti tovar oldli-sotdisi, pudrat ishlarini bajarish, ijara, 
litsenziyalash, sotish huquqini taqdim qilish, konsignatsiya va boshqalar bo‗lishi 
mumkin [5, 130-bet]. 
Tashqi savdo shartnomasining tuzilishi va mazmuni, qoidaga ko‗ra, kelishuv 
predmetining spetsifikasi va kontragentlarning yaqinlik darajasiga bog‗liq ravishda 
individual xarakterga ega bo‗ladi. Shunga qaramasdan, shartnomaning asosiy 
moddalari ma‘lum bir ketma-ketlikda joylashadi: 
– shartnomaning tomonlari va predmetini aniqlash; 
– shartnomaning predmetining miqdor va sifat tavsiflari; 
– shartnomaning qiymati; 
– yetkazib berish muddati va sanasi; 
– shartnomaning bazis shartlari; 
– to‗lov shartlari (naqd pulda yoki chek bilan to‗lash, bank ko‗chirmalari,
inkasso, akkreditiv, kredit hisobiga); 
– jarima choralari; 
– o‗rash va tamg‗alash shartlari; 
– kafolatlar; 
– sug‗urta shartlari; 
– fors-major va arbitraj holatlari.
Tashqi savdo shartnomasining maxsus masalalari (masalan, texnik shartlar, 
o‗rash va tamg‗alashning xarakteri) shartnomaning asosiy matniga kiritilishi yoki 
ilovalar ko‗rinishida rasmiylashtirilishi mumkin, bu ilovalar shartnomaning 
ajralmas qismi bo‗lib hisoblanadi.

---

221 
Xalqaro logistika pozitsiyalaridan tashqi savdo shartnomasining muhim moddasi 
―Shartnomanig bazis shartlari‖ punkti bo‗lib hisoblanadi. Shartnomani tuzishda 
tomonlar tovarni sotuvchidan iste‘molchiga yetkazib berish bilan bog‗lanadigan 
ko‗p sonli majburiyatlarni o‗zaro aniq taqsimlab olishlari lozim (tashish, yo‗lda 
sug‗urtalash, bojxona hujjatlarini rasmiylashtirish va boshqalar). Yetkazib 
berishning bazis shartlari shartnomanig tomonlarining huquq va majburiyatlarini 
tushunishini unifikatsiyalash uchun ishlab chiqilgan. Ular sotuvchi va xaridorning 
tovarlarni yetkazib berish bo‗yicha majburiyatlarini belgilaydi, tovarning tasodifan 
halokatga uchrashi yoki shikastlanishi xavfining sotuvchidan xaridorga o‗tish 
momentini belgilaydi, tovarlarni yetkazib berish operatsiyalarini soddalashtiradi. 
Bazis shartlari xalqaro savdoda umum tomonidan tan olingan bo‗lib hisoblanadi, 
va qoidaga ko‗ra, alohida mamlakatlar, portlar, savdo tarmoqlarining tijorat 
amaliyotida tarkib topgan savdo urf-odatlariga bog‗liq bo‗ladi.
Xalqaro savdo palatasi tijorat atamalarini talqin qilishga nisbatan umumiy 
yondashuvni ishlab chiqish bo‗yicha katta ishlarni amalga oshirgan. U 1936 yildan 
buyon ―Atamalarni talqin qilishning xalqaro qoidalari‖ ni («Inkoterms») nashr 
qiladi, uning oxirgi tahriri 2010 yilda chiqqan.