“ budjet hisobi ” fanidan O’quv–uslubiy majmua

4. Tovar moddiy zaxiralarning bo‘yicha analitik va sintetik hisobni tashkil etish.
Tashkilotga kirimga olinayotgan tovar moddiy zahiralar bo‘yicha aloxida qaydnomalar 
ochilib barcha amalga oshirilgan xarajtlar boshlang‘ich xujjatlarga asosan rasmiylashtiriladi.
Masalan kanselyariya qog‘ozi oldi-sotdi shartnomasi bo‘yicha tashkilotga olindi. Bunda 
xarajatlar quyidagilardan iborat bo‘ldi: shartnoma bo‘yicha bahosi jami 500000 so‘m (yuk 
xatiga asosan), mol yetkazib beruvchi tashkilotdan olib kelish uchun transport tashkiloti 
hizmati ko‘rsatildi 50000 so‘m (bajarilgan ishlarni topshirish, qabul qilish dalolatnomasiga 
asosan), tashkilot xodimiga boshqa shaxardan olib kelish uchun xizmat safariga berilgan 
mablag‘ 20000 so‘m (avans hisobotiga asosan). Jami xarajat summasi 570000 so‘mni tashkil 
etdi.Demak tashkilot balansiga sotib olingan kanselyariya qog‘ozi 500000 so‘m emas balki 
570000 so‘m qilib xaqiqiy tannarxida kirimga olinadi. Qaydnomaga asosan kirim qilingan 
tovar-moddiy zahiralar M-44 son shakldagi Material zahiralar bo‘yicha aylanma qaydnomaga 
summasi tushiriladi. Bunda qiymati 570000 so‘mni tashkil etadi. 
Yuqoridagi 
xarajatlar 
qaydnomada 
quyidagicha 
aks 
ettiriladi.
Toshkent bank kolledji (Tashkilot nomi) Qaydnoma № Tovar moddiy zahiralar kirimi 
bo‘yicha Kanselyariya qog‘ozi miqdori 100 kg. sana 07.08.2015 yil. 
(TMZnomi) (so‘mda) № Ko‘rsatkichlar nomi Qiymati Asos bo‘lgan xujjat 
1 Shartnoma bahosi 500000 Yuk xati2 Transport xarajatlari 50000 Bajarilgan ishlarni 
topshirish, qabul 

---

101 
qilish dalolatnomasi. 
Xizmat 
safari 
xarajatlari 
20000 
Avans 
hisoboti 
Jami 
570000
Tashkilotni o‘zida tayyorlansa tovar moddiy zaxiralarni ishlab chiqarish bo‘yicha shaxsiy 
hisobvaraqa ochilib barcha xarajatlar turlari bo‘yicha jamlanib boradi va shu asosida xaqiqiy 
tannarxda M-44 son shakldagi Material zahiralar bo‘yicha aylanma qaydnomaga tushiriladi
. 
Buxgalteriyada budjet mablag‘lari yoki budjetdan tashqari mablag‘lar hisobidan sotib 
olingan (tayyorlangan) tovar-moddiy zahiralarning hisobi miqdor va summa ifodasida 
materiallarning nomi, sotib olinish (tayyorlanish) manbaalari va moddiy javobgar shaxslar 
bo‘yicha 296-son shakldagi material qimmatliklarning miqdor-qiymat hisobi daftari 
(kartochkasi)da hamda M-44-son shakldagi material zahiralar bo‘yicha aylanma qaydnomada 
yuritiladi. 
Omborlardagi tovar-moddiy zahiralarning hisobi moddiy javobgar shaxs tomonidan M-
17-son shakldagi materiallarni ombor hisobi daftarida faqat nomi, navi va miqdori bo‘yicha 
yuritiladi.
Budjet tashkilotlarida tovar-moddiy zahiralarni hisobdan chiqarish belgilangan tartibda 
amalga oshiriladi. Ma’lumki tovar-moddiy zaxiralar tashkilotning balansidan: 
- sotish; 
- beg‘araz berish; 
- saqlash muddati tugagach yaroqsizligi sababli, jismonan va ma’nan eskirganligi 
natijasida tugatish (yo‘q qilish); 
- kamomad, yo‘qotish yoki shikastlanish (sinish, bo‘linish) aniqlanishi; 
- boshqa operatsiyalar va hodisalar natijasida hisobdan chiqariladi. 
Tovar-moddiy zahiralar ular sotib olingan bahoda (yetkazib berish va boshqa 
qo‘shimcha xarajatlarni ham hisobga olgan holda) yoki ular har xil narxlarda sotib olingan 
bo‘lsa, o‘rtacha bahoda hisobdan o‘chiriladi. Materiallar va oziq-ovqat mahsulotlari 
belgilangan tartibda tasdiqlangan me’yorlar doirasida tashkilot rahbari (yoki uning 
o‘rinbosari) tomonidan tasdiqlangan yuqoridagi tegishli hujjatlarga muvofiq hisobdan 
chiqarilishi lozim. 
Sotish natijasida hisobdan chiqarilishi asosan tayyor maxsulotlar bo‘yicha amalga 
oshiriladi. Ma’lumki budjet tashkilotlari faoliyat turiga mos xolda tayyor maxsulot, ish va 
xizmatlar ishlab chiqarish va ularni sotish imkoniyatiga ega. Budjet tashkilotlarida 
maxsulotlarni 
sotish 
jarayoni 
qonunchilik 
asosida 
amalga 
oshriladi.
Tovar-moddiy boyliklarni ya’ni material qiymatliklarni sotishdan olingan mablag‘lar budjet 
tashkilotlarining budjetdan tashqari mablag‘lar bo‘yicha G‘aznachilik bo‘linmalarida ochilgan 
shaxsiy hisob raqamlarida jamlanadi va budjet tashkilotlari tomonidan quyidagi tartibda 
taqsimlanadi: 
50 foizi - tegishli budjet daromadiga; 
50 foizi - budjet tashkilotlarining budjetdan tashqari mablag‘lar bo‘yicha G‘aznachilik 
bo‘linmalarida ochilgan shaxsiy hisob raqamlarida qoladi.
Tovar-moddiy 
boyliklarni 
sotishdan 
olingan 
budjet 
tashkilotlari 
ixtiyorida 
qoldiriladigan mablag‘lar ular tomonidan faoliyat sohasiga muvofiq moddiy-texnik bazani 
mustahkamlashga yo‘naltiriladi.