Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti psixologiya kafedrasi

Konflikt
- sig’ishmaydigan
maqsadlarga ega yoki shunday maqsadlar haqida fikr yurituvchi ikki va undan
ortiq tomonlar ( odamlar va guruhlar) o’rtasidagi munosabatlardir‖
3
. 
Bu ta’rif keng va umumiy ko’lamda berilgan, shu bilan birga unda «quyi 
darajada»gi - turmush, ro’zg’or, oila, mehnat konfliktlari haqida gapirilmaydi. 
T.V.Novikovaning ta’rifiga ko’ra, «Ijtimoiy konflikt - bu taraflar (subyektlar) o’zaro 
1
Қаранг: Социологический словарь. Минск, 1991. С.80. 
2
Қаранг:Запрудский Ю.Г. Социальный конфликт. Ростов, 1992. С.54. 
3
Қаранг: Работа с конфликтом: навыки и стратегия действия. Лондон, Конфликтологический центр, 2001. С.23. 

---

26 
munosabatlaridagi bir-birini istisno qiluvchi yoki bir-biriga zid bo’lgan muayyan o’z 
maqsadlariga erishishga yo’naltirilgan vaziyatdir»
4
. 
Ijtimoiy hayotning turli sohalarini o’rganishda tadqiqotchilar odatda 
konfliktologik yondashuvni qo’llaydilar. Xalqaro siyosatda konfliktologik yondashuv 
katta ahamiyatga ega. Bu yondashuv yurisprudensiyada ham qo’llanishi mumkin, 
masalan, jinoyatga odamlar o’rtasidagi konflikt natijasi deb qaralgan vaqtda uning 
paydo bo’lish mexanizmini kuzatish mumkin. Konflikt sud jarayonida ham namoyon 
bo’ladi (bir tomondan - ayblanuvchi va uning himoyachisi, boshqa tomondan - 
jabrlanuvchi va qoralovchi). 
Konfliktga yaqin turuvchi boshqa hodisalar ham bor, ya’ni: musobaqa, tortishuv, 
raqobat. Bu hollarda ham taraflarning qarama-qarshi turishi kuzatiladi . Biroq bu 
qarshi kurash qoida bo’yicha dushmanlik darajasigacha keskin tus olmaydi yoki agar 
bunday yovuzkorlik mavjud bo’lsa ham (masalan, raqobatda), u boshqa tomonning 
qonuniy harakatiga to’sqinlik qiluvchi birgalikdagi harakatga aylanmaydi. Har qaysi 
taraf yutuqqa erishishga intilib, qarshi tomonni yengishga harakat qilib «O’z
maydonida» ish ko’radi. Lekin bunda taraflarning harakatlari ijobiy (pozitiv) bo’lib, 
ular o’zlarining maksimal yutuqlariga intiladilar, raqibini yengish ular uchun pirovard 
maqsad emas. Shunday qilib, konflikt va musobaqa aynan bir xil emas, biroq 
musobaqa konfliktga aylanishi mumkin. Bu hol raqobatga ham taalluqli, 
raqobatdoshlar bir-biriga to’g’ridan-to’g’ri tazyiq ko’rsatishga o’tishlari mumkin. 
Ba’zi o’yinlar, ayniqsa, sport o’yinlari konflikt tarzida tashkil qilinadi 
(masalan, boks). Lekin bu yerda mohiyat bo’yicha gap konfliktga taqlid qilish haqida 
borayotganligi ravshan. O’yin tugashi bilan «konfliktli» munosabatlar ham tugaydi. 
Musobaqa 
o’tgandan 
so’ng 
turli 
komandalar 
o’yinchilari 
o’rtasidagi 
kelishmovchilikning saqlanishi bu qoida emas, balki istisnodir, bu holat sportda 
rag’batlantirilmaydi.