Умумий психология ва спорт психологияси

Умумий психология ва спорт психологияси
4-семестр; 5-мавзу 
 
9-саҳифа 
ҳаракатларининг батафсил режасига эга бўлиши лозим, ва бу режа жуда чуқур 
ўйланган бўлиши, ҳар қандай мураккаб вазият учун тактик жиҳатдан эҳтиѐт 
вариантларни уйда тайѐрлаб келинган ўзига хос услуб-воситаларни) кўзда 
тутиши лозим. Ҳаракатчан спортчилар бундай батафсил режалаштиришга 
эҳтиѐж сезишмайди, шу сабабли уларнинг олдига нисбатан умумийроқ 
шаклдаги вазифалар қўйилади. Жуда кўп меҳнат талаб қиладиган ва ҳаддан 
ташқари катта ҳажмли тайѐргарлик ишлари ҳаракатчан спортчиларни чарчатиб 
қўяди, улардаги қизиқишни сўндириб, асаб қувватини сарфланишига ва 
ташаббускорлигининг сўнишига сабаб бўлади.
Инерт спортчи мусобақанинг старт босқичида жуда секин “ ишга 
тушиши” сабабли у олдиндан ўз-ўзини ишонтириш йўли билан иштирок этиши 
керак бўлган беллашувга тайѐрланиши лозим. Бунда у олдинда турган 
мусобақани, ўз рақибини ва улар билан бўладиган жангни тасаввур қила олиши 
керак.
Ҳаракатчан спортчилар “Диққатни жамлаш” бўйича махсус тайѐргарлик 
машқларига эҳтиѐж сезадилар; улар ўзларига баланд ишонч билан қарайдилар, 
шунингдек, нисбатан фаол ва турли хилдаги чигилѐзди машқларга 
мойилдирлар. Шунингдек бундай спортчилар мусобақа чоғида ҳеч бир асоссиз 
ўз тактик режаларини ўзгартиришлари ҳам мумкин. Aгар улар бирор-бир 
мураккаб вазифани тезкорлик билан уддалай олмасалар, бу спортчиларнинг 
мазкур вазифага қизиқиши тезда сўнади.
Мувозанатсиз спортчилар мусобақага тайѐргарлик кўриш чоғида биринчи 
навбатда ўзларидаги кучли ҳаяжонни пасайтириш, асаб психик тетикликни 
сақлаб қолишга ҳаракат қилиши, шунингдек ҳар қандай йўл билан стартолди 
лихорадкасига йўл қўймасликка, кучли ҳис-ҳаяжон тўлқини остида асабнинг 
ортиқча кўйинишига йўл қўймасликка интилишлари лозим. Бу борада ўз 
психик ҳолатини мустақил равишда бошқариш усулларини эгаллаш яхши 
ѐрдам беради.
Мувозанатсиз бўлган спортчилар мусобақада ўз олдига жуда ҳам 
масъулиятли вазифани қўйишга шошмаганлари маъқул. Одатда улар 
беллашувнинг бошланғич қисмида ниҳоятда юқори суръатни намойиш 
қиладилар. Шу сабабли ҳам тайѐргарлик машғулотлари чоғида уларни маълум 
даражада чегаралаб туриш, мусобақадаги хатти-ҳаракатларни эса қатъий ва 
аниқ тарзда белгилаб бермоқ керак. Улар билан муомалада ҳурмат-эътиборни, 
маданиятни сақлаш тавсия этилади. Хатти-ҳаракатлари барқаророр бўлмаган 
спортчи учун стартга тайѐргарлик чоғида олдинда турган жанглар чоғида 
ўйламаслик ниҳоятда қийиндир. Нохуш ўй-ҳаѐл лар мусобақада спортчига 
ҳалал бермаслиги учун улар мусобақага тайѐргарлик жараѐнида ўзига хос ва 
аниқ техник ҳамда тактик деталларни яхшилаб ўйлаб олишлари зарур.
Мувозанатлашган, вазмин спортчилар эса мувозанатсиз спортчиларга 
нисбатан ўз психик ҳолатини намойиш этишда анчагина барқарор бўладилар. 
Бироқ уларда ҳам баъзи ҳолларда эмоционал ташқи таъсирга жавоб реакцияси 
етишмаслиги кузатилади.