Градостроительные нормы и правила

ҲАР ХИЛ ТУРДАГИ ВЕНТИЛЯЦИЯЛАРНИНГ ҚЎЛЛАНИЛИШ 
ТАВСИЯВИЙ ДОИРАСИ 
 
Хонанинг типи* ва 
ҳавоалмаштириш катталиги 
Ҳаво киритиш вентиляци-
яси 
Ҳаво чиқариб ташлаш вен-
тиляцияси 
Табиий шамоллатиш борлигида
Соатига 3 ва камроқ карра ҳаво 
алмаштириш Д типидаги хоналар 
Форточка ва фрамуга 
орқали табиий тартибга 
солинадиган 
Табиий - форточка ва 
фрамуга орқали, қўшни ёки 
ушбу хона орқали сўриб 
чиқариш канали 
Соатига 3 ва камроқ карра ҳаво 
алмаштириш 
Р1
типидаги хоналар
Форточка ва фрамуга 
орқали табиий тартибга 
солинадиган
Табиий, ушбу хонада сўриб 
чиқариш канали бор
Соатига 3 ва камроқ карра ҳаво 
алмаштириш 
Р2
типидаги хоналар
Форточка ва фрамуга 
орқали табиий тартибга 
солинадиган
Механик 
1. 
П1 
ва 
П2 
типидаги хоналар
2. Соатига 3 ва кўпроқ карра ҳаво 
алмаштириш Д типидаги хоналар
Механик 
Табиий 
1. Соатига 3 ва кўпроқ карра ҳаво 
алмаштириш 
Р1 
ва 
Р2 
типидаги 
хоналар
2. 
Б
типидаги хоналар
Механик 
Механик 
Табиий шамоллатиш йўқ бўлганда
Табиий шамоллатиш бўлмаган 
хоналар ва худудлар. 
Механик 
Механик 
* Хоналар типини —4.11.бандига қаранг
 
18-ИЛОВА 
Мажбурий 

---

ШНК 2.08.02-09 стр 130 
МАДАНИЙ-ТОМОШАГОҲ МУАССАСАЛАР, КУТУБХОНАЛАР, АРХИВЛАР 
ВА СПОРТ ИНШОАТЛАРИ БИНОЛАРИНИНГ ИЧКИ ЁНҒИНГА ҚАРШИ 
СУВ ҚУВУРЛАРИГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР
 
1. Маданий-томошагоҳ муассасаларнинг биноларида назарда тутилиши зарур:
Сиғдираолишлик миқдори 700 ўрингача бўлган эстрадали кинотеатр ва клубларда 
– ёнғин кранлари; 700 ўриндан кўп бўлганда колосникаси бўлганда – ёнғин кранлари 
ва ушбу илованининг 9-бандига асосан дренчер қурилмаси; 
Клубларда саҳна ўлчамлари, м: 12,5x7,5, 15x7,5, 18x9 ва 12x12 томошабинлар зали 
700 ўринли - ёнғин кранлари ва дренчер қурилмаси;
Клубларда саҳна ўлчамлари 18x9, 21x12 томошабинлар зали 700 ўриндан кўп, 
саҳнаси 18x18 ва 21x15 м сиғдираолишлик миқдоридан қатъий назар, ҳамда театрларда
- ёнғин кранлари, дренчер ва спринклер қурилмалари; 
Сиғдираолишлик миқдори 600 ўрин ва кўпроқ панорамали, уч томонли ва 
марказий типдаги кўргазмалар мажмуаларида - ёнғин ўчиргич қурилмалари. 
2. Театр биноси қисмида ёки ёрдамчи -ишлаб чиқариш хоналари ва театр биносини 
жойлаштиришда алоҳида корпусда жойлаштириладиган ишлаб чиқариш хоналари ва резерв 
омборларида ички ёнғин кранлари ва спринклер қурилмаларини ушбу илованинг 4- ва 11- бандлари 
талабларига мос кўзда тутиш зарур.
Театр биноси қисмидан алоҳида жойлаштириладиган ишлаб чиқариш хоналари ва 
резерв омборларининг спринклер қурилмалари ушбу илованинг 11- бандига мос 
назарда тутилиб, ёнғин кранлари сув сарфлаши ҚМҚ 2.04.01-98* талабларига мос 
қабул қилинади. 
3. Биноларда ички ёнғин ўчиргич ёнғин кранларидан сув сарфи қабул қилиништи шарт:
Томошабинлар залининг сиғдираолишлик миқдори 300 ўринлигача бўлган 
эстрадали кинотеатр ва клубларда – 2 та струяли камида 2,5 л/с, 300 ўриндан кўп 
бўлганда камида ҳар бири 5л/с ; 
Сиғдираолишлик миқдоридан қатъий назар саҳнали клублар ва театрларда – 2 та 
струяли камида 2,5 л/с , 2 та струяли камида ҳар бири 5 л/с.
4. Ёнғин кранларини томоша залига кираверишда ва саҳнага ёки зинапоя майдончасига 
кираверишда ўрнатилади.. 
Клуб биноларида саҳналар ўлчамлари, м: 18x12, 21x12, 21x15 бўлганда, ҳамда 
театр биноларида 65 мм диаметрли 19 мм ли пуркаши ва 10 м узунликдаги рукавкаси 
билан қўшимча ёнғин кранлари саҳна планшетига ўрнатилади.
50 мм диаметрли 16 мм ли пуркаши ва 10 м узунликдаги рукавкаси билан ёнғин 
кранлари колосникаларда ва ишчи галереяларда ўрнатилади; худди шу бошқа барча 
театр хоналарида 20 м рукавкали қилиб ўрнатилади. 
5. Майдони 500 м
2
бўлган саҳна планшетларида 3 та, каттароқларида эса 4 та ёнғин 
кранлари ўрнатилади. 
Ҳар бир ишчи галереяда ва колосникада камида иккита ёнғин крани ўрнатилади, 
саҳнанинг чап ва ўнг томонларида биттадан.
Кранларни очиқ жавонсиз ўрнатиш мумкин. 
6. Ёнғин кранларини шундай ўрнатиш керакки, унда хоналарнинг ҳар қандай 
нуқтасига 2 та струя билан сув сепиш мумкин бўлсин. 
7.
Ёнғин кранларининг ички тармоғи айланма бўлиши ва иккита киритиш жойи 
билан ҳам ташқи тармоққа, ҳам спринклерли ва дренчерли тизимнинг тарқатиш 
тароғига уланиши керак. Тармоқда тарқатиш задвижкалари иккитадан кўп бўлмаган 
шахобчали қисмларни ўчириш имкони ҳисоб-китоби бўйича ўрнатилади. Иккитадан 

---

ШНК 2.08.02-09 стр 131 
кўп ёнғин крани бор устунчалар асос қисмида вентил ва задвижкалар ўрнатилади. 
8.
Ёнғин кранларида эркин сув босими шундай назарда тутилиши керакки, 
олинадиган компакт струя ҳисобий хонананинг баланд қисмига бемалол сув етказсин. 
Саҳна планшетидаги ёнғин кранларидаги сув босими планшетдан колосника 
настилигача бўлган масофадан 2 м га ошадиган компакт струяни таъминлаб бериши 
керак.
9. Дренчерлар колосника саҳнаси ва арьерсаҳна остига, ишчи галереясининг ва 
уларнинг пастки ўтиш кўприкчлари қўшилиши пастки сатҳи остига, таҳланган 
декорация сейфида ва саҳнанинг ҳамма кириш тирқишларида, портал, кармон ва 
арьерсаҳна тирқишларини қўшган ҳолда, ҳамда саҳнанинг киритилиб қурилган 
жиҳозлариниг конструкциялари эгаллаган трюмлари ва кўтариш-тушуриш 
қурилмалари тирқишларида ўрнатилади.
Ёнғинга қарши дарпардага сувсепиш саҳна томонидан назарда тутилиши керак. 
10. Спринклер қурилмаси билан жиҳозланади: саҳна ва арьерсаҳна тепа қопламаси, 
барча ишчи галереялар ва ўтиш кўприкчалари, пастки, трюм (саҳнага киритиб 
қурилган жиҳоздан ташқари) кўприкчалари мустасно, саҳна, арьерсаҳна кармонлари, 
ҳамда омборхоналар, омборчалар, устахоналар, станок ва ҳажми катта декорация 
хоналари, чанг чиқаргич камералари.
11. Дренчер ва спринклер сув пуркачларини ўрнатиш қуйидаги шартлар бўйича 
амалга оширилади: 
битта сув пуркач билан ҳимояланадиган пол майдони, ўртача сув сепиш 
интенсивлигида 1 м
2
пол майдонига камида 0,1 л/с сарф бўлганда, кўпи билан 9 м
2
қабул қилинади; 
саҳнанинг тирқишига сув пуркаш сарфи 1 м тирқишга 0,5 л/с , саҳна порталига 
сепишга – 1 м портал кенглиги, 7.5 м гача баландлигига камида 0,5 л/с ва 1 м кенглик, 
7.5 м баландликдан кўп бўлган ҳолига 0,7 л/с.
Энг узоқ ва баланд жойлашган пуркагичда эркин сув босими камида 0,05 МПа (5 
м сув. уст.) бўлиши керак. 
Битта бинода барча пуркагичлар тешиги диаметри бир хил бўлиши керак.
12. Дренчер қурилмаларини бошқаришни қуйидагича назарда тутиш керак : 
саҳнанинг планшетида икки жойдан ва саҳнанинг ҳимояси секциялари учун ёнғин 
пости хоналаридан, арьерсаҳнадан ва саҳна тирқишларидан электр ва гидравлик 
тарзда; 
саҳна порталининг дренчер пардалари учун саҳнанинг спинклерларини 
бошқариш узелида датчиклардан юқорида эслатилган жойлардан масофавий электр 
ёки гидравлик автомат тарзда; 
тарқатиш тароғи ўрнатилган хоналардан масофавий – ўралган декарацияларнинг 
сейфи ҳимояси секциялари учун. 
13. Колосника саҳналари ва арьерсаҳналар, ишчи галереяларнинг пастки сатҳлари ва уларнинг 
ўтиш кўприкчалари туташишининг дренчерларини битта ёки бир неча секцияларга 
бирлаштирилади.
Саҳна эшик тирқишлари ва арьерсаҳнанинг тирқишлари тепасидаги 
дренчерларни иккита алоҳида секцияга бирлаштирилади. 
14.
Саҳнага, арьерсаҳнага, ён кармонларга, саҳна трюмига ўрнатиладиган 
спринклерларни алоҳида бошқарувли битта секцияга бирлаштирилади. Саҳна ишчи 
галереясида ёнғин кранларини саҳнанинг спринклер тармоғининг устунларига улаш 
мумкин. 
15.
Жами ҳисобий сув сарфи ички ёнғин ўчиргич воситалари ишлашларининг 

---

ШНК 2.08.02-09 стр 132 
иккита ҳолатидан каттароқ қабул қилинади:
саҳнанинг спринклерлари (саҳна тепа қопламаси, барча ишчи галереялар ва ўтиш 
кўприкчалари), планшетда бир пайтда ишловчи, умумий сув сарфи камида 10 л/с 
бўлган, иккита ёнғин крани ва тепа ишчи галереяларда, умумий 10 дақиқада 5 л/с сув 
сарфи бўлган, иккита крани, ҳамда саҳна портали дренчерларининг секциялари 
ишлашларининг; 
саҳнанинг колосникаси ости ва арьерсаҳна, пастки галереялар сатҳи ва уларнинг 
ишчи кўприкчалари уланиш жойларининг барча дренчерлари, саҳна планшетида 
умумий сув сарфи камида 10 л/с бўлган иккита ёнғин крани бир вақта ишлашининг ва 
тепа ишчи галереяларда сув сарфи 5 л/с бўлган иккита крани, ҳамда саҳна порталининг 
дренчерлари ишлашларининг. 
16. Ташқи тизимда сув босими етарли бўлмаганда ёнғинга қарши қурилмаларнинг ҳисобий 
ишлашини таъминлаш учун насос қурилмалари назарда тутилиши зарур, уларни ишга тушириш 
лойиҳаланиши: 
масофадан, ёнғин кранларидаги кнопкалардан – спринклер ва дренчер 
қурилмалари бўлмаганда; 
автоматик – спринклер ва дренчер қурилмалари бўлганда, ёнғин пости ва насос 
хоналаридан масофавий такрорлаш орқали (ишга тушириш ва ўрнатиш учун) бўлиши 
керак. 
17.
Ёнғин насос агрегатлари 100% ли резерв билан бўлиши керак ва улар алоҳида 
иситиладиган, ташқарига ёки зинапоя катагига чиқиш жойлари бор, хоналарга 
жойлаштирилади. Фақат ёнғин кранлари билан жиҳозланган кинотеатр ва клуб 
биноларида насосларни иситиш қозонхонасига жойлаштириш мумкин. 
18.
Қўзғалувчан ёнғин насосларининг рукавкаларини улаш учун насослар билан 
спринклер ва дренчер қурилмаларининг тарқатиш тароғи орасидаги сув босими 
йўналишидан ташқарига диаметри 80 мм бўлган, қайтиш клапани ва стандарт ёнғин 
каллаги бўлган, иккита патрубка чиқарилиши шарт. 
19.
Ичимлик-хўжалик сув таъминоти насослари вибраизоляцияли асосларга 
ўрнатилган ва кириш тармоғи, ҳамда ички тармоқдан эластик оралиқ қувурчалари 
билан ажратилган бўлиши шарт. 
20.
Агарда ташқи сувэлтгич тармоқларда босим ёнғин ўчиришга ҳисобий сув 
сарфини таъминлаб бера олмаса ёки боши берк тармоққа уланганда ерости резервуари 
қурилмаси назарда тутилиши керак, унинг ҳажми таъминлаши зарур: 
уч соат мобайнида ички ёнғин кранларидан ҳисобий сув сарфи ҳисобини; 
бир соат мобайнида спринклер ва дренчер қурилмаларининг ҳисобий сув сарфи 
билан ишлашини; 
уч соат мобайнида ташқи ёнғин ўчиришни сув сарфини.
21. Кутубхона ва архивлар биноларида ёнғинга қарши сув таъминоти бино ҳажми 
7500 м
3
ва ундан кўп бўлган ҳолларда назарда тутилиши керак. Сув сарфи ва ички 
ёнғин ўчириш струяси ҳисобининг нормаларини ҚМҚ 2.04.01-98* га асосан қабул 
қилиш шарт. 
22. Спортга мўлжалланган биноларда спринклер қурилмаларидан фойдаланишда 
сув пуркаш интенсивлиги 1 м
2 
майдонга 0,08 л/с, 120 м
2 
гача бўлган майдонга бир 
вақтнинг ўзида тизимнинг 30 дақиқа ишлаб туриши зарурлиги ҳисобларидан қабул 
қилиниши керак.
19-ИЛОВА 
Мажбурий 

---

ШНК 2.08.02-09 стр 133