Axoli va xududlarni tabiiy va texnogen xususiyatli
favqulodda vaziyatlardan muxofaza qilishga doir rejalarni
tuzishni o’rganish
Fukaro muxofazasining xalk xujaligi korxonalaridagi olib boriladigan siyosiy va
tashkiliy ishlaridan asosiy maksad barcha axolini dushman kuroli va tabiiy ofait
zararlaridan ximoya qilishni ta’minlashdir.
Xalk xujaligi korxona boshliklari, komandirlarni tanlashda, joy-joyiga
quyishda, ukitishda Fukaro muxofazasini kismlarini uz vazifalarini bajarishda
utkaziladigan siyosiy - tarbiyaviy ishlariga rahbarlik kiladilar. Bo’linmalarning
madaniy okartuv ishlar uchun muljallangan ashyolar kundalik matbuot nashrlari va
boshqa materiallar bilan ta’minlashdir.
Fukaro muxofazasining shaxsiy tarkibi ukuv va amaliy mashgulotlarga, tabiiy
ofatlardan shikastlangan joylarda odamlarni qutqarish shoshilinch ishlarini bartaraf
etish ishlariga kirishganda siyosiy tarbiyaviy ishlarning axvoliga komandir,
tashkiliy ishlar va uni amalga oshirishda esa siyosiy ishlar buyicha komandir
urinbosari javob beradi. Bo’linmalar favqulotda xolatlarda vazifalarni dadil, tartib
bilan, yukori saviyada bajarishi lozim, Siyosiy ishlarga bo’linmalar maxsus
vazifalarni bajarishda urnak kursatganlarni ragbatlantirish, kismlarni tibbiy
ta’minoti, ovkatlanish va dam olishni ta’minlash, bo’linmalarni bir biri bilan kullab
kuvvatlashga urgatiladi. Jangovor xolatda Fukaro muxofazasining bo’linmasida
utkaziladigan siyosiy tarbiyaviy ishlarni muvofakiyatli bajarilishi, ularni yuksak
ma’naviy xolatga, siyosiy ongligi, ruxiy chidamligiga, jangovor maxoratiga
boglikdir.
Jangovor sharoitda Fukaro muxofazasining vazifasini murakkab sharoitda:
ommaviy yonginlar, katta vayronalik, radioaktiv, kimyoviy zararlangan sharoitda
olib boriladi. Fukaro muxofazasi bo’linmalarini talofat kurgan markazga olib kirish
juda kiyin ishdir.
Bu joyda uta murakkab ogir sharoit, turli kurollardan zarar kurgan sharoit
bo’ladi. Bunday kutilmagan sharoit bo’linma kuchlariga yomon ta’sir kursatib,
vaktincha kurkuv va ishonchsizlik kayfiyatiga solib quyish mumkin.
SHuning uchun siyosiy tarbiyaviy ishlar Fukaro muxofazasining kuchlarini
qutqaruv ishlarini olib borish kanchalik murakkab, kiyin bo’lmasin, jangovor
vazifani bajarishni ta’minlashga karatilgan bo’lishi kerak. Bunday davrda axolini
va Fukaro muxofazasini kuchlarini sodir bo’lgan axvoldan uzluksiz xabardor
qilishi kerak. Yangi jangovor vazifani tushintirish, odamlar oldiga quyilgan
vazifani bajarishga ishonchini oshiradi. Ogir sharoitda qutqarish ishlarini olib
borayotgan odamlar orasida “jangovor varakalar” chikarilib, ularni jon-jaxdi bilan
ishlashi, kaxramonliklarni, uzaro yordamlari xakida kiska xabarlar berib borish
yaxshi samara beradi.
Komandir va siyosiy rahbarlarni odamlar bilan shaxsiy mulokotda bo’lish,
ularni kayfiyatini, ma’naviy bilimini va ishga munosabatlarini xar tomonlama
chukur urganish, bo’linma a’zolarini extiyoj va talablarini kondirish, ular xakida
gamxurlik qilish rahbarlarning eng muxim burchidir. Qutqarish ishlaridagi
bo’linmalar smenasidan keyin Fukaro muxofazasining xar bir kismidagi kilingan
ishlarga yakun yasaladi. Bunda kancha ish bajarilganligi xakida yakun yasalib,
yaxshi tajribalar umumlashtiriladi va shaxsiy tarkibni siyosiy aktivligini oshirish
uchun kushimcha choralar kuriladi.
2. Tinchlik va urush davrida Fukaro muxofazasi bo’linmalar uz oldiga
kuygan vazifalarni muvaffakiyatli bajarish ularni bu ishga oldindan tayyorgarlik
kurishlariga va amaliy kunikmalariga boglik. Kom’leks ukuv mashgulotlari vaktida
Fukaro muxofazasi bo’linmasining ‘rofessional maxorati, ularni ma’naviy siyosiy
va ruxiy chinikkanligi amalda kuriladi.
Bunday mashgulotlar davrida odamlar yanada ji’slashadilar, kollektiv uz
kuchini kursatadi va ular quyilgan vazifani xar kanday murakkab sharoitda
bajarishga urgatiladi.
Ilgor tajribalarni tarkatishga e’tibor beriladi. Xarbiy kismlar bilan birga
Fukaro muxofazasining bo’linmalari uz vazifalariga kura vatanimizning u yoki bu
tumanlarida talofat keltirgan tabiiy ofat okibatlarini tugatishga jalb qilinadilar.
Bunday talofatlar axolini shikastlanishi va moddiy boyliklarni yukolishiga sabab
bo’ladi. Bu yukotishlarni kamaytirishda ularni roli juda katta bo’ladi.
3. Axolini va tizilmalar shaxsiy tarkibini ma’naviy, siyosiy va ruxiy
tayyorlashda ularni xar kanday kiyinchiliklar sharoitida kurkmay, chidam va
matonat bilan uz vazifasini bajarish kobilyatini chiniktirishga aytiladi.Moddiy
narsalar odamga jismoniy ozik va kuvvat beradi. Fakat moddiy jixatdan ta’minlash
bilan kifoyalanish ongsiz va ruxsiz maxluklarga xos. Ma’naviyatga intilish esa, rux
va ong egasi bo’lish odamga xos fazilatdir.
Qo’llaniladigan pedagogik texnologiyalar: Jamoada ishlash,
keys stadi
Axolini, ishchi-xizmatchilar, bo’linmalar, komandirlari va rahbar xodimlarini
fukaro muxofazasi buyicha tayyorlashda amaliy mashgulotlar samarali va aktiv
forma xisoblanadi.
Amaliy mashgulotlarda bo’linmalar shaxsiy tarkibi zarur amaliy kunikmalar, anik
va tartibli xarakatlari, xar xil asbob va texnikadan foydalanishning eng maksadga
muvofik usullari izlanadi va takomillashtiriladi, ogoxlantirish va aloka, boshqarish
masalalari takomillashtiriladi. Korxonalarda fukaro muxofazasining Quyidagi
amaliy mashgulotlari utkaziladi:
1.
Bo’linmalarning shaxsiy tarkibi uchun maxsus taktik amaliy mashgulotlar
2.
Rahbar va komandir tarkibi uchun komanda shtat mashguloti
3.
Ukitilayotgan xamma tabakalar uchun kom’leks amaliy mashgulotlari
tashkil qilinadi va utkaziladi.
Taktik amaliy mashgulot – bo’linmalarni oldiga quyilgan vazifani bajarishga
urgatish uchun utkaziladi.
Bunda bo’linmalar favqulodda xolatlarda dushman xujumidan kelib chikkan
okibatlarni tugatishga, ishlab chikarishni tuxtovsiz bo’lishi choralarini bajarishga
urgatiladi, hamda komanda boshlik tarkibini amaliy maxoratingi takomillashtiradi.
Komanda-shtab ukuv mashgulotlari – fukaro muxofazasi xizmat boshliklari,
korxonalarning boshliklari, tarkibi uz funktsional burchlarini bajarishga birgalikda
bajarish formasidir.
Bunda fukaro muxofazasining rejasiga binoan xamma narsa tayyorlanib,
xamma masalalar bajariladi. Komanda-shtab mashgulotining maksadi rahbarlarni
va komanda boshliklar tarkibini ob’ekt fukaro muxofazasi tadbirlarini bajarishda
nazariy va amaliy maxoratini oshirish xodimlar bo’linmalar va kushinlar bilan
uzaro xamkorlikda xarakat qilishni ta’minlash. Fukaro muxofazasini tadbirlarini
tashkil qilish va olib borishning eng mukammallashgan yul va usullari izlab
to’iladi.
Komonda shtab ukuv mashgulotlari joylarda FM tuzilmalari va boshqaruv
organlarining doimiy joylashgan hududidan belgilangan joyga chiqishi bilan
boshlanadi. Mobil (harakatdagi) boshqaruv ‘unktlari avtomobilg’ va chodirlarda
tashkil etiladi.
Komanda-shtab mashgulotlari konkret taktik sharoitga yakinlashtirib olib
boriladi.
Komanda-shtab mashgulotlaridan oldin shtab mashklarini (trenirovkalarni)
utkazish tavsif etiladi.
Mashgulotlarga razvedka, aloka bo’linmalari, jamoa tartibini saklash, sanitar
drujinalar, qutqarish gru’’a komanda, otryadlar va boshqalar jalb qilinadi.
Ob’ekt fukaro muxofazasi boshligi komanda-shtab mashgulotining rahbari
xisoblanadi.
Kompleks mashqi – Ob’ekt fuqaro muhofazasi, favqulodda vaziyatlarning oldini
olish va ularda harakat qilish masalalari bo’yicha tayyorligining namoyishidir
.
Ikki kecha-kunduzgacha davom etadigan kom’leks o’quv mashqlari xodimlari soni
300 dan ortiq bo’lgan korxonalar, muassasalar va tashkilotlarda hamda 600 dan
ortiq o’ringa ega bo’lgan davolash-’rofilaktika muassasalarida 3 yilda bir marta
o’tkaziladi.
Kom’leks mashqi o’tkazishning
asosiy maqsadi
Ob’ektlarda ishlab chiqarish foliyati to’xtatilmagan sharoitda tegishli signal
olishdan tortib, AQvaBSHI o’tkazish, favqulodda vaziyatlarning oldini olish va
ular borasidagi FM tadbirlarini kom’leks ishlab chiqish va amalda qo’llash.
Nafaqat rahbarlar va FM tuzilmalari tarkibi, balki barcha ishchi-xizmatchilarning
oila a’zolari, ob’ektga yaqin yashovchi aholining ham tayyorgarligi oshirish;
O’rganuvchilarning har bir toifasi uchun tayyorgarlik shakl va usullarini bir
kom’leksda qo’llash
O’quv mashqlaridan lavhalar
Ob’ekt mashqlari
Tabiiy va texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlardan yuz berganda va
xavfi tug’ilganda katta bo’lmagan tashkilotlarni tayyorlashning maqbul shakli
hisoblanadi.
Tashkilotlarda 3 yilda bir marta 6 soatgacha davom etadigan mashg’ulotlar
o’tkaziladi.
Ob’ekt mashqi o’tkazishning asosiy maqsadi:
•
Tabiiy va texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlardan aholini
muhofaza qilishning yanada samarali usullarini ishlab chiqish va amalda qo’llash;
•
Iqtisodiyot ob’ektlarini barqaror faoliyat ko’rsatishini ta’minlovchi
tadbirlarni o’tkazish;
•
Ob’ektlarda FV dan ogohlantirish va oqibatlarini bartaraf etish,
Fuqaro muhofazasi sohasida amal qilayotgan harakatlar rejasining haqiqiyligini
tekshirish.
Fukaro mudofaasi tadbirlariga tayyorlanishning eng asosiy yukroi
tayyorlash formasi xisoblanadi. Kom’leks mashgulotining moxiyati shundaki,
uning xamma katnashchilari bir vaktda yagona taktik sharoitda moddiy ishlab
chikarish bazasida xarakat kilib, korxona rejasida kuzda tutilgan ishlab chikarish
faoliyatini tuxtatmasdan amalga oshiradi.
Odatda mashgulotda - ob’ekt fukaro muxofazasi rejasining xakakiyligi.
Fukaro muxofazasi tadbirlarini amalga oshirishga ob’ektning tayyorgarlik darajasi
va dushman tomonidan kullanilgan YaKK ning asoratlarini, shuningdek tabiiy
ofatlar, ishlab chikarishdagi yirik avariya va xalokatlarning okibatlarini tugatish
buyicha ishlarini utkazilishiga e’tibor beriladi; korxonani xarbiy xolat ‘aytida
betuxtov ishlash yuli va usullari tekshirib kuriladi.
Kom’leks mashgulotlarni maksadi Quyidagicha bo’ladi: ob’ektni favqulodda
sharoitda xar tomonlama tuxtovsiz ishlashga tayyorlash bo’linmani jangovar
xolatga keltirish va ularni boshqarish ishchi-xizmatchilarni hamda ishlamaydigan
axolilarni tayyorlash rahbar va boshliklarni komandirlarni fukaro muxofazasining
murakkab tadbirlarini utkazishda mustaqil kunikmaga urgatish, ishchi-xizmatchi
va axolilarni favqulodda xolatlarda (ofat va urush) asoratlaridan erkinlik bilan
ximoyalanishga urgatishdan iborat.
Bo’linmalarni tabiiy ofatlar, kigin kurollarini okibatlarini tugatishda ish olib
borishga urgatish. Ob’ekt fukaro muxofazasi rejasini xakikiyligini tekshirish va
xozirgi zamon talabiga mos xolga keltirish.
Ob’ekt shaxsiy tarkibini ma’naviy-siyosiy va ruxiy xislatni tarbiyalash
uchun utkaziladi. Kom’leks mashgulotga odatda mashgulot rahbari shu ob’ekt
boshligi bo’lib, ba’zida katta boshliklar xam katnashadi.
Kom’leks mashgulotlarda murakkab dinamik xolatni yaratish kerak, ya’ni u
zararlanish uchoklarini va zaxarlanish zonalarni xosil qilish, katnashchilardan
e’chillik, moxirlik, dadillik va extiyotkaorlik talab kiladi. Kom’leks mashgulotlari
asosiy dastur mavzulari bo’lib, ular bilan taktik-maxsus mashgulotlar, shtab
mashklari va komanda-shtab mashgulotlari utkazilgan sung olib borish maksadga
muvofikdir.
TSexlar, bo’linmalar, uchastkalar va boshqa kismlar ukuv rejasiga muvofik
ular maxsus vazifalarni bajarishga ketma-ket kirishadilar.
14- mavzu bo’yicha tavsiya etilgan adabiyotlar
1.
N
igmatov va ,boshqalar. Favqulodda vaziyatlar va fuqaro muhofazasi. – T.: «Iqtisod
va moliya», 2011 y.
2.
O
.Qudratov. Favqulodda vaziyatlar va fuqaro muhofazasi. – T.: «Yangi asr avlodi»,
2005y.
3.
M.Tojiev va boshq. «Favqulodda vaziyatlar va fuqaro muhofazasi». -
T.: «Ta’lim manbai», 2002 y.
4.
A.K.Norxo’jaev va boshq. «Favqulodda vaziyatlar va fuqaro
muhofaza tadbirlari». –T.: 2003y
5.
R
.Ramazanova. Favqulodda vaziyatlar uchun tibbiy hamshiralar tayyorlash. – T.:
«Yangi asr avlodi», 2006y.
6.
G
rajdanskaya zao’ita i chrezvuchaynaya situatsiya v Res’ubliki Uzbekistan. – T.:
«Yangi avlod», 2003 g.
7.
N.Azizxo’jaeva. ‘edagogik texnologiyalar va ‘edagogik mahorat.
qo’llanma. – T.: 2003 y.
8.
E.A.Arustamov. Bezo’asnostg’ jiznedeyatelg’nosti. M-Izdatelsg’tva -
Torgovaya kor’oratsiya. Rossiya, Moskva 2006 god.
9.
N.G.Zanko,
K.R.Malayan,
O.N.Rusak.
Bezo’asnostg’
jiznedeyatelg’nosti. S’.-Izdatelg’stva "Lang’". Rossiya, Sankt-’eterburg, Moskva,
Krasnodar. 2010 god.
10.
A.V.Timkin. O’asnqe situatsii texnogennogo xaraktera i zao’ita ot nix.
–M.: «Direkt-Mediya». Rossiya, Moskva. 2015 god.
11.
Manual of Emergency Airway Management-Ram. M.Walls. 2014.
12.
S’ecial Eurobarometer 383 CIVIL ‘ROTECTION. RE’ORT.
Fieldwork: February - March 2012.
’ublication: June 2012. This survey has been
requested by the Euro’ean Commission, Directorate-General Humanitarian.
13.
Natural Risk and Civil ‘rotection. T. Horlick-Jones, A. Amendola, R.
Casale
August 24, 2012 by CRC ‘ress Reference
Do'stlaringiz bilan baham: |