12 kirish dissertatsiya mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi

 
 

---

120 
(Video rolik namoyish etiladi) 
Ko‟rsatilgan video lavhani tayyorlashda uch o‟lchamli dinamik tasvirni 
yaratish uchun mo‟ljallangan Autodesk kompaniyasining 3ds Max dasturi (2009 
versiya) dan foydalanildi.
Video rolikni tayyorlash jarayoni: 
-
Birinchi navbatda virtual sahna yaratildi. Buning uchun virtual sahnaning 
o‟zi, yorug‟lik va kameralar o‟rnatildi. Sahna ko‟rinishidagi tekislik oynaning o‟ng 
qismida joylashgan “Create” uskunalar panelining “Geometry” bo‟limida 
joylashgan geometrik figuralardan tekislik “Plane” uskunasi yordamida yaratildi. 
Yorug‟lik berish uchun “Create” uskunalar panelining “Lights” bo‟limida 
joylashgan mavjud usullardan “Omni” usulidan foydalanildi. “Omni” uskunasi real 
hayotdagi lampochkaning vazifasini bajaradi. Virtual kamera esa, “Create” 
uskunalar panelining “Cameras” bo‟limida joylashgan ikki kameradan “Target” 
nomli kameradan foydalanildi.
-
Ikkinchi navbatda animatsion rolikda qatnashadigan geometrik figuralar 
yasab olindi. Barcha geometric figuralar “Create” uskunalar panelining 
“Geometry” bo‟limida joylashgan uskunalardan foydalanilgan holda yaratildi. 
Masalan, shar, silindr, konus va boshqalar. Bizga nostandart (o‟zgartirilgan) 
ko‟rinishga ega bo‟lgan geometrik figuralar kerak bo‟lgani uchun “Geometry” 
bo‟limida joylashgan figuralarga o‟zgartirish kiritildi. Masalan, silindrning 
yarimini olib tashlash uchun silindrning ustiga sichqonchaning o‟ng tarafini bosib 
“Convert to” geometric figuraning xususiyatini o‟zgartirish tugmasi bosiladi va 
“Convert to Editable poly” usuli tanlanadi. Bu usulni tanlagan belgilangan figuraga 
o‟zgartirish kiritish imkoni paydo bo‟ladi. Endilikda o‟zgartirishni beshta usul 
yordamida kiritish imkoni paydo bo‟ldi. Ular “Vertex” nuqtalar, “Edge” qirralar, 
“Border” egri chiziqlar, “Polygon” tekisliklar, “Element” jismning bir qismi kabi 
usullar bo‟lib, geometric figurada mavjud nuqta, chiziq va yuzalarning xususiyatini 
o‟zgartirish imkonini beradi. Silindrning yarimini olib tashlash uchun “Polygon” 
tugmasi bosiladi va silindrning yarimi tanlangach klaviaturadagi “Delete” tugmasi 

---

121 
bosiladi, natijada yarim silindr ko‟rinishidagi sirt hoil bo‟ladi. Endilikda bu sirtni 
yoziq holatga jismga aylantirish uchun “Modify” uskunalar panelida joylashgan 
“Modifier List” modifikatsiyalar ro‟yxati ya‟ni o‟zgartirish kiritish usullaridan 
“Cap Holes” tanlanadi. Shu jarayon barcha ishtirok etgan geometric figuralarda 
takrorlanadi. 
-
Uchinchi navbatda animatsiya yaratiladi. Ya‟ni yaratilgan figuralar birma-bir 
berilgan teshikdan o‟tishi jarayoni video ko‟rinishiga keltiriladi. Buning uchun 
oynaning pastki qismida joylashgan “Time Line” vaqt chizig‟idan foydalanildi. 
Masalan, birinchi figura tanlanadi vaqt chizig‟ida bosh va ohirgi harakat nuqtasi 
ko‟rsatilishi kerak bo‟lsa, uning bosh nuqtasi virtual sahnada joylashtiriladi va “Set 
keys” tugmasi bosiladi. Oxirgi ya‟ni to‟xtash nuqtasi ham virtual sahnada 
joylashtiriladi va “Set keys tugmasi bosiladi. Birinchi va oxirgi nuqtani 
ko‟rsatishda vaqt chizig‟idagi raqamlarga e‟tibor berish talab etiladi. Birinchi 
nuqta masalan 0 raqamida “set keys” tugmasi bosilsa, to‟xtash nuqtasi masalan 50 
raqamida “Set keys” tugmasi bosilishi kerak. Demak, birinchi kism berilgan 
teshikdan 0 dan 50 gacha bo‟lgan vaqt oralig‟ida o‟tadi. Vaqt chizig‟ida berilgan 
raqamlar vaqt birligiga almashtirilsa 1 soniyaga 30 raqami ya‟ni kadr to‟g‟ri 
keladi.
-
Oxirgi AVI formatdagi video rolikni hosil qilish uchun klaviaturadagi 
“Shift” + “Q” tugmalari birgalikda bosiladi. Dastur “Render” amalini bajaradi. Bu 
amal har bir kadrni qayta ishlab rasmlar ko‟rinishida vaqtincha saqlaydi va oxirida 
bu rasmlarni birlashtirib video ko‟rinishiga keltiradi.