Microsoft Word конструкция doc qisqartirilgan doc

 
XXIV BOB.
 METALLARNI BOLG‘ALASH
 
l-§. Umumiy ma’lumot
Qizdirilgan metallni bolg‘a babasining boyogi zarbi (yoki 
press bosimi) ta’sirida deformatsiyalash jarayoni 
erkin 
bolg‘alash 
deb ataladi. Bolg‘alash natijasida zarur shaklli 
pokovka olinibgina qolmay, uning strukturasi, binobarin, 
xossasi ham yaxshilanadi. Shuning uchun og‘ir sharoitda 
ishlovchi mashina detallar zagotovkalari (tishli g‘ildiraklar, 
turbina rotorlari, disklari, vallari, shatunlar) erkin bolg‘alash 
yo‘li bilan olinadi. 

---

166
Odatda, zagotovka sifatida og‘irligi 1 
t 
gacha bo‘lgan 
pokovkalar uchun sort prokat mahsulotlaridan, og‘irligi 2-3 
t 
li pokovkalar uchun prokatlaridan va og‘irligi 200 
t 
va undan 
ortiq bo‘lgan yirik pokovkalar olishda quymalardan 
foydalaniladi. Pokovkalar kamdan-kam dastaki, ko‘proq 
mashinalarda bolg‘alash yo‘li bilan olinadi. Dastaki 
bolg‘alash usulining ish unumi haddan tashqari pastligi 
sababli undan, asosan, ta’mirlash ishlarida, mayda 
pokovkalar olishdagina foydalaniladi. Mashinada bolg‘alash 
usuli pokovkalarni ko‘plab ishlab chiqarishda va katta 
pokovkalar olishda keng qo‘llaniladi. 
2-§. Bolg‘alash uskunalari
Temirchilik sexlaridagi bolg‘alash uskunalarini asosiy va 
yordamchi uskunalarga bo‘lish mumkin. Asosiy uskunalarga 
bolg‘alar va presslar, yordamchi uskunalarga qaychilar, 
qizdirgich pechlar, zagotovkani bolg‘alashga uzatuvchi 
kranlar, kontovatellar, manipulatorlar va boshqalar kiradi. 
Asosiy temirchilik uskunalarini tubandagi ko‘rsatkichlarga 
ko‘ra ajratiladi: 
a) ish tezliklariga ko‘ra bolg‘alarga (
υ
ish
= 7-8 
m/sek) 
va 
presslarga (
υ
ish
= 0,1-0,3 
m/sek);
b) energiya xiliga ko‘ra: bug‘ va elektr yuritmali 
(pnevmatik, ressorli va richagli) bolg‘alarga ajratiladi. Bug‘ 
bolg‘alari osongina siqilgan havoda ishlay oladi, shuning 
uchun ko‘pincha bug‘-havoda ishlovchi bolg‘alar deb ham 
yuritiladi; 
d) bug‘ yoki siqilgan havoning bolg‘a porsheniga 
ta’siriga ko‘ra bir yoqlama va ikki yoqlama ishlaydigan 
bolg‘alarga bo‘linadi. Bir yoqlama ishlaydigan bolg‘alarda 
bug‘ yoki siqilgan havo tushuvchi qismlarni faqat yuqoriga 
ko‘tarib beradi, ikki yoqlama ishlaydiganlar esa tushuvchi 

---

167
qismlarini ko‘taradi, ham tushuvchi qismlar og‘irligiga 
qo‘shimcha ravishda bosim beradi. 
e) staninasining konstruksiyasiga ko‘ra bug‘-havo 
bolg‘alari bir stoykali va ikki stoykali bo‘ladi. Bir stoykali 
bolg‘alarning tushuvchi qismlari massalari 0,25 dan 1 
t 
gacha bo‘lib, kichkina pokovkalar, ikki stoykali 
bolg‘alarning tushuvchi qismlari massalari 1 
t 
dan 8 
t 
gacha 
bo‘lib, yirik pokovkalarni olishga mo‘ljallangan. 
60-rasmda ikki stoykali bug‘-havo bolg‘asining tuzilishi 
sxematik tarzda keltirilgan. 
Sxemadan ko‘rinadiki, bolg‘aning asosiy qismi stanina-
ning stoykalari (2) ga o‘rnatilgan silindr (
1) 
hisoblanadi.