Microsoft Word конструкция doc qisqartirilgan doc

silumin 
deyiladi. 
Alyuminiy qotishmalari quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
1.
 
Alyuminiyning kremniyli qotishmalari. 
Bu qotish-
malar tarkibida kremniyning miqdori 4–13% gacha bo‘lib, 
undan tashqari ma’lum miqdorda boshqa elementlar ham 
bo‘ladi. Bu guruhga kiruvchi qotishmalar quyilish 

---

80 
xossalarining yuqoriligi, oson kesib ishlanishi, payvand-
lanishi, qoniqarli mexanik xossa-lari bilan xarakterlidir. 
Masalan, dvigatel silindr bloklari, karterlari, kompressor 
korpuslari va boshqalar bu qotishmalardan tayyorlanadi. 
Alyuminiyning quyma qotishmalarining 37 ta markasi 
bo‘lib, ular haqida ma’lumotlar tegishli GOSTlarda berilgan. 
2.
 
Alyuminiyning misli qotishmalari. 
Bu qotishmalar 
tarkibida misning miqdori 4–5% bo‘lib, qolgan qismi boshqa 
elementlardan iborat bo‘ladi. Bu qotishmalarni quyilish 
xossalari pastroq bo‘lib, darzlar hosil qilishga moyilroqdir. 
Shu sababli, bu qotishmalardan (AL7 va AL9) unchalik katta 
bo‘lmagan oddiy shaklli quymalar (armaturalar, kronshteyn-
lar) olishda foydalaniladi. 
3.
 
Alyuminiyning mis, kremniyli qotishmalari. 
(AL3, 
AL5, AL6) bu qotishmalarning xossasi I va II guruh 
qotishmalariga yaqinroq bo‘ladi. 
4. Alyuminiyning magniyli qotishmalari. 
Bu qotishma-
larda magniyning miqdori 12%gacha bo‘lib, qisman boshqa 
elementlar ham bo‘ladi. Bu qotishmalarning ham quyilish 
xossalari pastroq bo‘ladi. Lekin korroziyabardoshligi, 
mexanik xossalari va kesib ishlanilishi yaxshi bo‘lib, nam 
atmosfera sharoitida ishlaydigan quymalar olishda foydala-
niladi. 
5.
Alyuminiyning murakkab tartibli qotishmalari. 
Bu 
qotishmalar tarkibida ma’lum miqdorda boshqa elementlar 
ham bo‘lib, ular yuqoridagi qotishmalardan puxtaligi, o‘tga 
chidamligi va boshqa xossalari bilan farq qiladi. Masalan, bu 
guruh qotishmalarining AL1 markasidan porshenlar, silindr 
kabi detallar zagotovkalarni quyish yo‘li bilan tayyorlanadi. 
Shuni ham qayd etish lozimki, ba’zan kukun metallurgiya 
yo‘li bilan olinadigan alyuminiy qotishmalaridan ham 
foydalaniladi. Bunday qotishmalarni olish uchun Al asosida 
olingan kukunlarga zarur elementlar qo‘shib, ulardan 

---

81 
olingan yarim mahsulotlar yuqori tempera-turada qizdiriladi. 
Masalan, A09-2, A020-1, AN-2,5 markalari nisbatan yuqori 
temperaturagacha chidamligi, antifriksionligi bilan boshqa 
qotishmalardan farq qiladi.