Основы пакета

 
340
4.45-rasm. Uzluksiz jarayonni diskret modulyatsiyalash 
Dastlabki uzluksiz funksiyaning amplitudasi berilgan davrda o‗lchanadi – 
buning hisobiga 
vaqt bo„yicha diskretlash
sodir bo‗ladi. So‗ng har bir o‗lchash 
ma‘lum razryadli ikkilik son bilan ifodalanadi, bu 
qiymatlar bo„yicha diskretlashni
bildiradi – amplitudaning uzluksiz ko‗p bo‗lishi mumkin bo‗lgan qiymatlarini 
uning diskret ko‗p qiymatlari bilan almashtiriladi. 
Tovushni sifatli uzatish uchun tovush tebranishlarining amplitudasini 
kvantlash chastotasi 8000 Gs li ishlatiladi (vaqt bo‗yicha diskretlash 125 mks 
oraliqda). Amplitudani bitta o‗lchashini ifodalash uchun ko‗pincha 8 bitli kod 
ishlatiladi, bu tovush signalini 256 nuqtada o‗lchash imkonini beradi (qiymati 
bo‗yicha diskretlash). Bu holda bitta tovushli kanalni uzatish uchun 64 Kbit/s li 
o‗tkazish imkoniyati bo‗lishi zarur. Bunday tovushli kanalni raqamli telefon 
tarmoqlarining elementar kanali deb ataladi. 
Uzluksiz signalni raqamli ko‗rinishda uzatish tarmoqlardan ikki o‗lchashlar 
orasidagi vaqt 125 mks bo‗lgan oraliqqa qat‘iy rioya qilinishini talab etadi, aks 
holda dastlabki signal noto‗g‗ri tiklanadi va bu esa raqamli tarmoqlardan 
0 t1 t2 t3 t4 t5 t6 t7 … 
A4
A6
A7 
A3 
A2 
A1 
A5 
Signal amplitudasi 
Vaqt 
Vaqt bо‗yicha diskretlash 
Vaqt bо‗yicha 
diskretlash 
tamoyili 
Ampli
tuda bо‗
yicha
diskre
tl
ash

---

 
341
uzatilayotgan tovushni, tasvirni yoki boshqa multimediali axborotlarni buzilishiga 
olib keladi. O‗lchashlar orasidagi vaqt bo‗yicha 200 mks ga surilish talaffuz 
qilinayotgan so‗zlarni tanib bo‗lmas holatga olib keladi. 
Shu bilan birga o‗lchamlardan biri yoqotilsa va qolgan o‗lchashlar 
orasidagi sinxronlash saqlab qolinsa amaliy jihatidan tovushni hosil qilishga ta‘sir 
etmaydi. Bu raqam-analog o‗zgartiruvch qurilmaning silliqlashini hisobiga sodir 
bo‗ladi, uning ishi har qanday signalning inersionligiga asoslangan – tovush 
tebranishlarining amplitudasi juda tez qisqa vaqtda katta qiymatga o‗zgara 
olmaydi. 
Umuman tarmoqda vaqt bo‗yicha paketlarni yetkazish aniqligiga 
navbatlarning ta‘sirini ifodalovchi ko‗rsatkichi xizmat ko‗rsatishning sifat 
ko‗rsatkichi (Quality of Sevice, QoS) deb ataladi. 
Bu ko‗rsatkichlarga odatda quyidagilar kiradi: 

paketni yetkazishdagi ushlanish (tovush uchun 150 ms dan ortiq emas); 

paketni yetkazishdagi surilishlar (80 – 100ms dan ko‗p bo‗lmasligi); 

paketlarni navbatda yo‗qolish ulushi (1 % dan kam bo‗lishi). 
QoS ko‗rsatkich talablarini ta‘minlash usullaridan biri ushlanishlarga sezgir 
trafikni uzatuvchi paketlarga (kadrlar, yacheykalar) 
ustunlik bilan xizmat 
ko„rsatish.
Bugungi kunda navbatlarni ustunliklarga qarab tashkil qilinishini IP-
marshrutizatorlari tomonidan ham va shuningdek Ethernet
 
kommutatorlari 
tomonidan ham quvvatlanadi. 
Loyihalashtiruvchilarning ATM yacheykalarining uncha katta bo‗lmagan 
o‗lchamli va qayd qilingan qilib tanlashlarining sabablaridan biri ustunlikka ega 
yacheykalar uchun navbatda kutish ushlanishini kamaytirishga urunishdan iborat. 
Gap shundaki, tarmoqlarda axborotlarni uzatishda 
nisbiy ustunlik
bilan xizmat 
ko‗rsatish algoritmi joriy etiladi, shunga mos ravishda eng yuqori ustunlik bilan 
tugunga kelgan yacheyka navbat boshiga jo‗natilsa ham, hozirda ishlov 
berilayotgan yacheykaning uzatilishini to‗xtatmaydi, uning uzatilib bo‗lishini 

---