Основы пакета

 
225
barcha obyektlar teng huquqli va ulardan hech biri ko‗p vaqtga boshqa obyektlarga 
paket uzatishni to‗xtatib qo‗ymaydi (xuddi tartib o‗rnatilgani kabi).
Tushunarliki barcha shu kabi usullar tarmoq orqali uncha ko‗p bo‗lmagan 
axborot almashinuvi bo‗lgan holda yaxshi ishlaydi. Ishlatsa bo‗ladigan darajadagi 
sifatli aloqa vaqti faqat 30 – 40 % dan ortiq bo‗lgan yuklama bo‗lsagina 
ta‘minlanadi deb hisoblanadi (ya‘ni tarmoq barcha vaqtning 30 – 40% dan ko‗p 
band bo‗lganda). Katta yuklama bo‗lganda qayta to‗qnashuvlar tez ro‗y berib 
turish natijasida kollaps holati (tarmoq faloqati) yuz beradi, ya‘ni ish unumdorligi 
keskin kamayib ketish holati keladi. Barcha shu kabi usullarni yana bir kamchiligi 
quyidagilardan iboratki, tarmoqqa qancha vaqtdan so‗ng ega bo‗lishga kafolat 
berilmaydi, bu vaqt paketlarni tarmoqqa umumiy yuklanganligidan iborat bo‗ladi.
Har qanday axborot almashinuvini boshqarishni tasodifiy usulida quyidagi 
savol tug‗iladi, paketni minimal uzunligi qancha bo‗lishi kerakki kolliziya holati 
yuzaga kelganligidan hamma axborot uzatishni boshlagan abonentlar xabardor 
bo‗lsin. Signal har qanday jismoniy muhitdan shu onda tarqalmaydi, tarmoq katta 
o‗lchamli bo‗lganida (va yana katta diametrli tarmoq ham deb ataladi) 
tarqalishning ushlanishi o‗nlab va yuzlab mikrosekundlarni tashkil qilishi mumkin 
va bir vaqtning o‗zida ro‗y berayotgan voqealar haqidagi axborotni turli abonentlar 
bir vaqtda olmaydilar. Bu savolga javob berish uchun 11.4 – rasmga murojaat 
qilamiz. L – tarmoqning to‗liq uzunligi, V – tarmoqda ishlatilgan kabel turida 
signalning tarqalish tezligi bo‗lsin. Faraz qilaylik, 1 – abonent o‗z axborotini 
uzatishni tugalladi, lekin 2 va 3 abonentlar 1 – abonent axborot uzatayotgan vaqtda 
axborot uzatishni xohlab qolsin. Tarmoq bo‗shagandan so‗ng 3 – abonent bu 
voqeadan xabar topadi va axborot uzatishni signal tarmoqni butun uzunligiga 
yetadigan vaqtdan so‗ng uzatishni boshlaydi, ya‘ni L/V vaqtdan so‗ng, 2 – abonent 
tarmoq bo‗shashi bilan axborot uzatishni boshlaydi. 3 – abonent paketi 2 – 
abonentga 3 – abonent uzatishni boshlagandan keyingi oralig‗ida yetib keladi. Bu 

---