16- mavzu. Tishli g’ildiraklarni tishini kesish va rezba kesish Tish kesish

 

 

 

 

 

5.1.1- rasm. Modulli disk freza yordamida  tish-g’ildiraklar kesish.  

1-modulli disk freza; 2-tishli g’ildirakning zagotovkasi. 

Ishlab chiqarish sharoitida  g’ildiraklarga kesiladigan tishlarning barcha soni 

muayyan  intervalda  guruhlarga  bo’linadi  va  har  qaysi  guruh  bitta  freza  bilan 

ishlanadi.  Har  bir  modul  uchun  modulli  frezalar  8  va  15  ta  frezadan  iborat 

to’plamlar  bilan  tayyorlanadi.  Tishli  g’ildirakning  tishlari  soniga  qarab,  40- 

jadvaldan tegishli freza tanlab olinadi. 

40 - jadvalda keltirilgan to’plamlardan tashqari, g’ildiraklarga aniqroq tishlar 

kesish uchun ishlatiladigan 26 frezadan iborat to’plam ham bo’ladi. To’plamdagi 

har  bir  freza  tayyorlanishi  kerak  bo’lgan  g’ildirakka  faqat  muayyan  intervaldagi 

tishlargina kesishi mumkin.  

 

---

40- jadval 

 

Modulli freazaning 

nomeri 

 

1 

 

1

1

2

 

 

2 

 

2

1

2

 

 

3 

 

3

1

2

 

 

4 

 

4

1

2

 

 

5 

 

5

1

2

 

 

6 

 

6

1

2

 

 

7 

 

7

1

2

 

 

8 

Ke

sil

adigan

 

g

il

dira

kda

gi t

ishl

ar soni

 

8-frezadan 

iborat 

to’plam 

12-

13 

 

- 

14-

16 

 

- 

17-

20 

 

- 

21-

25 

 

- 

26-

34 

 

- 

5-54 

 

- 

55- 

-134 

 

135 va 

tishli 

reyka 

15-

frezadan 

iborat  

to’plam 

12 

13  14 

15- 

-16 

17- 

-18 

19- 

-20 

21- 

-22 

23- 

-25 

26- 

-29 

30- 

-34 

35-

41 

42- 

-54 

55- 

-79 

80- 

-134 

135 va 

tishli 

reyka 

 

Xuddi  shu  intervalda  tishlari  soni  boshqacha  bo’lgan  g’ildiraklar  ayni  shu 

freza  bilan  qirqilsa,  ularning  tishlari  profilida  bir  qadar  nomukammallik  mavjud 

bo’ladi.  Shu  sababli modulli  freza  tallab olishda  jadvaldagi  ma’lumotlarga  qat’iy 

amal qilish zarur. 8 frezadan iborat to’plam moduli t<8 mm bo’lgan shesterniyalar 

tayyorlash  uchun  ishlatiladi.  Bunda,  modulli  freza  tishining  evolventali  profilini 

loyihalash  va  hisoblashda  bu  hisoblar  ayni  intervaldagi  soni  eng  kam  tishlarga 

nisbatan  bajarilishini  bilish  zarur.  Moduli  8  mm  bo’lgan  shesteriyalar  tayyorlash 

uchun  15  frezadan  iborat  to’plamdan  foydalaniladi.  Modulli  frezalar  bilan  tishli 

g’ildiraklar  qiqish  aniqligi  8  dan  10-darajagacha,  ishlov  berilgan  yuzalarning 

g’adir-budurligi jihatidan esa IT5 gacha yetadi. Modulli disk frezalar bilan qiyshiq 

tishli  shesterniyalar  tayyorlash  ham  mumkin.  Qiyshiq  tishli  shesterniyalar 

tayyorlash  uchun  dastgohning  stolini  (zagotovkaning  o’qini)  qirqilishi  kerak 

bo’lgan tishlarning qiyalik burchagi qadar burish kerak (5.2-rasm). 

Bu  holda  modulli  disk  freza  qiyshiq  tishli  shesternya  tishlarining  haqiqiy 

soniga  qarab  emas,  balki  fiktiv  (soxta)  soniga  qarab  tanlanadi,  chunki  tishlar 

orasidagn  botiqlik  zagotovka  ularning  frezaga  nisbatan  burilishi  hisobiga  talab 

etilganiga  qaraganda  ancha  keng  bo’lib  chiqadi.  To’g’ri  shaklli  va  to’g’ri 

geometrik  o’lchamli  botiqlik  hosil  bo’lishi  uchun    modulli  disk  freza  tanlashda 

quyidagi formuladan foydalaniladi: 

---

𝐳

𝛗

=

𝐳

𝐜𝐨𝐬

𝟑

𝛂

 

          bu yerda : 

z

φ 

- fiktiv shesternya tishlarining soni; 

 z - kesiladigan g’ildirak tishlarining haqiqiy soni; 

 α – tishning qiyalik burchagi. 

Misol.  G’ishning  qiyalik  burchagi  a  =  45°  va  tishlari  soni  z  =28  bo’lgan  qiyshiq 

tishli silindrik shesternya tayyorlash uchun modulli disk freza tanlab olinsin.