Kafedrasi maxsudov alixontura olimovich

 
2.2. Davlat byudjeti daromadlarini shakllantirishda to’g’ri soliqlarning 
hozirgi amaliyoti tahlili 
Milliy daromadni qayta taqsimlashning asosiy metodi soliqlar hisoblanadi. 
Ular yordamida byudjet daromadlarining asosiy salmog’i ta’minlanadi. Turli 
mamlakatlar markaziy byudjetlarining daromadlarida soliq tushumlari qariyb 
90%ni tashkil etadi. 
Byudjetning daromadlar qismini to’ldirishning manbalaridan biri byudjet 
tizimida boshqa darajada turgan byudjetdan dotatsiyalar, subventsiyalar va 
subsidiyalar yoki mablag’larni qaytarilmaslik va tiklamaslikning boshqa
shakllarida olinadigan moliyaviy yordamdir.
Bunday moliyaviy yordamlar mablag’larni oluvchi byudjetning 
daromadlarida o’z ifodasini topishi kerak. Jismoniy va yuridik shaxslardan, 
xalqaro tashkilotlar va xorijiy davlatlar hukumatlaridan qaytarilmaydigan yoki 
tiklanmaydigan shaklda o’tkazilayotgan mablag’lar ham byudjetning shunday 
daromadlari tarkibiga kiradi.
O’zbekiston soliq tizimining rivojlanishi negiziga bir qancha taraqqiy etgan 
xorijiy davlatlarda asosiy hisoblangan va o’z samaradorligini ko'rsatgan soliq 
tizimining tuzilish tamoyillari asos qilib olingan. Ular orasida davlat tomonidan 
qattiq markazlashtirilgan boshqaruv asosida soliq tizimini bir butunligini 
ta’minlaydigan tizimlilik; soliqni undirishning keng qonunchilik asosi; ayrim 
hollarda soliq to’lovchiga soliq solishning aniq tizimini tanlash huquqi berilgan 
soliqlar o’rtasidagi o'zaro bog’liqlik; soliqlarni umumdavlat (markaziy) soliqlari va 
mahalliy soliqlarga qat’iy bo’lish; har yili soliqlar stavkalarini aniqlash hamda 
davlat tomonidan har yili qabul qilingan davlat budjeti to’g’risidagi qonun 
doirasida siyosiy o’zgarishlar va iqtisodiy konyukturani hisobga olgan holda, soliq 

---

26 
siyosatini amalga oshirish imkoniyati bilan ta’minlangan soliq tizimining 
qayishqoqligi (moslashuvchanligi); mamlakat iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishini 
rag’batlantirish bilan bog’liq bo’lgan, rivojlanish sur’atlari, iqtisodiy sohalarning 
moliyaviy ahvoli, inflatsiya darajasi, viloyatlar va tumanlar iqtisodiy rivojlanishini 
tenglashtirish kabi omillar hisobga olingan, yorqin ifodalangan soliq tizimining 
ijtimoiy yo’nalishi tamoyillari ajralib turadi.