Annotatsiya ushbu ma’ruza matnda, mavzular haqida tushuncha, ularning tasnifi, dori preparatlarining yangi avlodlari, tibbiyot amaliyotida eng ko’p qo’llaniladigan xillari haqida axborot berilgan. Ma’ruzalar matnining

Qo’shimcha adabiyotlar ro’yxati 
1.“Bemorlarni uyda va shifoxonada parvarish qilish”. Toshkent, Ibn Sino 2003yil 
2.Елинов Н.П. «Рецептура для медицинских сестер и фельдшеров». Toshkent. 
Ibn Sino, 1990 yil 
Internet saytlari: 
www.histolchuvashia.com 
www.ziyo.net 
 www.google.ru 

---

MAVZU: NARKOZ PAYDO QILUVCHI VOSITALAR. INGALYATSION VA 
NOINGALYATSION NARKOTIK VOSITALAR. ETIL SPIRTI UNING 
TIBBIYOTDA ISHLATILISHI. 
Reja: 
1.
Narkoz haqida umumiy ma`lumot 
2.
Ingalyatsion narkotik vositalar. Ularning ta`sir mexanizmi afzallik va kamchilik 
tomonlari. 
3.
Noingalyatsion narkotik vositalar. Ularnng ta`sir mexanizmi afzallik va kamchilik 
tomonlari. 
4.
Narkoz davridagi asoratlar. 
5.
Etil spirti, tibbiyotda va farmatsiya amaliyotida qo`llanilishi: alkogolizmda 
farmokoterapiya jarayoni. 
Tayanch iboralari: 
Anestetiklar
- Narkoz xolatini yuzaga keltiradigan moddalar 
Ingalyatsion narkoz
- Narkoz paydo qiluvchi moddalarning nafas yo`llariga 
yuborish 
Noingalyatsion narkoz
- moddalarning narfas yo`llaridan boshqa yo`llar orqali 
yuborish 
Analgeziya
- Og`riq sezgilarning yo`qolishi 
GAMK
- Gamma amino kislota 
Mononarkoz
- Bitta narkotik moddani yuborish 
Kombinirlangan narkoz
- Ingalyatsion va noingalyatsion birgalikda qo`llanilishi 
Turli yo`l bilan yuborilganda qaytar narkoz holatini yuzaga keltiradigan moddalar 
umumiy anestetiklar
deb ataladi. Narkotik holatda es-hush, sezuvchanlik yo`qoladi, 
reflektor faoliyat, mushaklar tonusi kamayadi. Qadim zamonlardan beri narkotik holatni 
yuzaga keltirish uchun har xil moddalar qo`llanib kelingan, lekin umumiy anesteziya 
1846 yil 16 oktyabrda bunyodga kelgan. 
Narkotik moddalarga organik va noorganik alifatik, aromatik, atsiklik, geterotsiklik 
birikmalar, ular orasida gazli (azot oksid, siklopropan), suyuqliklar(efir, ftorotan, 
propanidid) hamda qattiq moddalar (barbituratlar, natriy oksibutirat) kiritiladi.
Narkotik moddalar moddalar almashinuviga ta`sir etadi, ya`ni ular hujayralarning 
kislorodga bo`lgan ehtiyojini kamaytiradi — moddalar almashinuvini susaytiradi, degan 
nazariya sifatida alohida o`rin olgan. 
Hozirgi kunda narkotik holat markaziy nerv sistemasi neyronlararo sinaptik 
o`tkazuvchanligining falajlanishiga bog`liq deb tushuntiriladi. Narkoz paydo qiluvchi 
moddalar neyron membranalari bilan fizikaviy hamda kimyoviy bog`laniish tufayli 
neyronlararo sinaptik o`tkazuvchanlikni susaytiradi. Narkoz paydo qiluvchi moddalar 
membrana lipidlariga, oksidlariga, membranani qoplagan suyuqlikka ta`sir ko`rsatadi, 
shu tufayli membranalar faoliyati izdan chiqadi, ularda qaytar ultrastruktur o`zgarishlar 
paydo bo`ladi. Keyingi ma`lumotlarga ko`ra nsyronlar membranasi lipid qatlamidagi 
fosfolipidlarda fizikaviy hamda kimyoviy o`zgarishlar 
;
paydo bo`lishi bilan sinapslararo 
o`tkazuvchanlik falajlana boshlaydi, fosfolipidlar narkotik moddalar tufayli gel holatidan 
suyuq kristall holatga o`tadi, natijada membranalardan ionlarning o`tishi falajlanadi, 
chunki ion kanallari fosfolipidlarni faqat gel holatida o`tkazadi. 
Narkoz paydo qiluvchi moddalar hujayralar ichida kalsiy ionlarini kamaytiradi, 
membranalar giperpolyarizatsiyaga uchraydi, kaliy ionlariga nisbatan kanalchalarda 
o`tkazuvchanlik oshib boradi, shunga ko`ra neyronlar qo`zg`aluvchanligi kamayib ketadi. 

---

Narkoz paydo qiluvchi moddalarning falajlovchi ta`siri miya po`stlog`idan 
boshlanadi, keyin o`rta miya, undan keyin orqa miyaga o`tadi, narkozdan uyg`onishdan 
oldin orqa miya faoliyati, keyin o`rta miya, oxirida miya po`stlogi faoliyati tiklanadi, es-
hush asliga qaytadi. 
Narkoz holati organizmga yuborish yo`llariga qarab 2 turga bo`linadi: 
1