Ўқув йили қабулидаги Тошкент давлат техника университети магистратура мутахассисликлари руйхати

“ФОЙДАЛИ ҚАЗИЛМА КОНЛАРИНИ ОЧИҚ УСУЛДА ҚАЗИБ ОЛИШ 
ТЕХНОЛОГИЯСИ” фани бўйича 
Билимларнинг бир бутун тизими билан ўзаро боғлиқликда фойдали қазилмаларни 
очиқ ва ер ости усулларида қазиб олиш ҳақида асосий маълумотларга эга бўлиши керак. 
Очиқ кон ва ер ости ишларини табиий омилларга боғлиқлигини, фойдали қазилма 
конларининг кон геологик, топографик ва климатик шароитларини очиқ кон ишлари 
самарадорлигига таъсирини билиши лозим. Очиқ кон ва ер ости ишларининг босқичлари. 
Очиқ кон ва ер ости ишларининг атроф мухитга ва ер қаърини ўзлаштиришга 
кўрсатадиган таъсири. Поғона ва унинг элементлари: Поғона карьернинг асосий 
элементларидан биридир. Поғона ўлчамлари ва унга таъсир этувчи омиллар. Очиш 
коэффициенти, унинг кўринишлари ва аниқлаш усулларини, фойдали қазилмаларни 
бурғилаб портлатиш усули, уларда ишлатиладиган ускуналарнинг тузилиши ва ишлаш 
принципини билиши, кон жинсларини қазиб юклаш ишлари, технологик жараѐнларини 
билиши, кон жинсларини ташиш ишлари, кераксиз кон жинсларини ағдармага 
жойлаштиришни аниқ тассавурига эга бўлиши керак. Фойдали қазилмаларни қазиб 
олишнинг замонавий технологиялари ва тенденсияларини, қазиб олинган фойдали 
қазилма жараѐнларининг технологик кўрсаткичларини таққослай ва бахолай олиши,
тахлил қилиш қобилиятига эга бўлиши керак. 
 “ФОЙДАЛИ ҚАЗИЛМА КОНЛАРИНИ ЕР ОСТИ УСУЛИДА ҚАЗИБ 
ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ” фани бўйича 
Қатламли конларни ер ости усулида қазиб олиш технологиясининг асосий 
тушунчалари. Кон корхонасининг ер ости лаҳимлари мажмуи. Тик, горизонталвақия кон 
лаҳимлари. Кон тозаловчи лаҳимлар. Ствол атрофи қўраси лаҳимлари мажмуи. 
Шахтанинг ер юзасидаги технологик мажмуи. Қатламларнинг ѐтиш унсурлари. Кўмир 
қатламларининг қиялиги ва қалинлиги бўйича таснифи.

---

140 
Шахтанинг технологик схемаси тушунчаси. Қатламли конларни очиш, қазишга 
тайѐрлаш ва қазиб олиш тартиби. Шахта майдонини қисмларга (блоклар, горизонтлар, 
поллар, қаватларга) ажратиш. Шахта майдонини қазиб олиш вариантлари. Шахта 
майдонини қазиб олиш билан кон транспорти ва умумшахта шамоллатиш тизимлари 
боғлиқлиги. Шахтада зарарли ҳодисаларни олдини олиш тадбирлари.Шахта майдонини 
очиш усул ва схемалари.
Шахта майдонини очиш схемалари таснифи. Асосий очувчи лаҳимлар жойлашиши 
схемалари. Қия қатламларни бир горизонтли ҳамда тик стволлар ѐрдамида очиш усули. 
Горизонтал, қия ва ўта қия қатламлари очиш схемалари.Катта чуқурликдаги қатламларни 
очиш хусусиятлари. Қатламларни қия стволлар билан очиш. Конларни штолнялар 
ѐрдамида очиш. Конларни очиш схемаларининг қўлланиш шароитлари. 
Шахта майдонини тайѐрлаш схемалари. Шахтани қаватли, горизонтли, полли 
тайѐрлаш схемалари. Қатламли ва майдонли тайѐрлаш схемалари. Кўмир қатламларининг 
дастасини тайѐрлаш хусусиятлари.Узун устунли қазиб олиш системаси. Столбали ва 
ѐппасига қазиб олиш системалари, уларни таққослаш. Қалин қатламларни қазиб олиш 
хусусиятлари. Қалин қатламларни табақаларга ажратиб қазиш усуллари. 
Камера-устунли қазиб олиш системаси. Комбинациялашган қазиб олиш системаси. 
Ўта қия қатламларни бўшлиқни тўлдириб қазиб олиш системаси. Қия ва ўта қия 
қатламларни кавжойда ишчиларсиз қазиб олиш технологияси.Фойдали қазилма 
йўқотилиши ва сифатсизланиши, уларнинг сабаблари. Руда йўқотилиши ва 
сифатсизланишини ҳисоблаш.