«O’zbеknеftgaz» Milliy Xolding Kompaniyasi

4.4.4. Fotokarotaj va uni izohlash 
 
Quduq devorini suratga olish (fotokarotaj) jinslarning litologik tarkibini aniqlash 
hamda ularning g’ovakliligini va darzliligini (ko’proq karbonat jinslarda) o’rganish 
maqsadida amalga oshiriladi. 
Suratga olish quduqqa tushiriladigan karotaj kabeliga o’rnatilgan FAS

1 
fotoapparati bilan amalga oshiriladi. Asbobning diametri 102 mm bo’lib, 60
0
S gacha 
temperaturada va 50 MPa bosimda ishlay oladi. Quduq devorini aylana bo’ylab 7 sm 
diametrda har 10-25 sm da suratga oladi. Asbob quduqqa bir marotaba tushirib-
ko’tarilganda 25 m intervalni tekshira oladi. Fotosuratlardan zich, darzli va kovakli 
jinslarni ajratish mumkin. 
Suratlarni quduq devorining asl o’lchamiga mos kelguncha kattalashtirish 
imkoni bor. Quduq toza va tiniq suyuqlik bilan to’ldirilib, olingan suratlardagi 
tasvirlar ravshan bo’lib, ulardan foydalanish oson kechadi. YUvuvchi suyuqlik 
sifatida suvdan foydalansa neft va gaz uchun burg’ilanayotgan quduqlarda olingan 
suratlar tiniq chiqadi, bunda fotoapparatni quduqqa tushirishdan oldin u toza suv 
bilan 0,5-1,0 soat davomida yuviladi. 

---

40 
Neft, ko’mir va ruda konlarida hamda gidrogeologik maqsadlar uchun 
qazilayotgan quduqlar devorini suratga olish natijasida kollektorlar, suv qatlamlari va 
g’ovaklar bo’shlig’i strukturasini aniqlash mumkin bo’ladi. 
Fotosuratlarda darzliklar aniq chegaralarga ega bo’lgan yo’l-yo’l chiziq sifatida 
ko’rinadi. Chiziqlarning egri-bugriligi stilolitli (qatning oddiy ko’z bilan 
ko’rinadigan ustunsimon yoki do’ng joyidagi) choklarga xos; kovaklar, ayniqsa 
yiriklari xira dog’ ko’rinishini oladi. Suratlardan eni 40 mkm dan katta bo’lgan 
darzliklarnigina ilg’ash mumkin. 
Oqish rangli material (masalan, kaltsit) bilan to’lgan darzliklar stilolit choklari 
va ochiq darzliklarga ko’ra yaxshi farqlanadi. 
Fotosuratlarda darzliklar yo’nalishi, rivojlanishi va ochiqligi yaxshi ko’rinadi. 
SHuningdek, ularda diametri 1-3 mm gacha bo’lgan hamda ishqorli zonalarda 
diametri bir necha sm dan 10 sm gacha va undan yirik ochiq makrobo’shliqlar yaxshi 
ifodalanadi. Bunday darzlik va bo’shliqlarni kern materiali asosida aniqlash va 
o’rganishning imkoni yo’q. SHu bilan birga quduq kesimida bunday darzlik va 
bo’shliqlarning bo’lishi burg’ilash chog’ida gil eritmasining jadal yutilishiga olib 
keladi. 
Darzlik va bo’shliqlardan tashqari fotosuratlarda jinsning donadorligi, qat-
qatligi, yertomirchalar, izlar va mayda strukturalarning borligi yaxshi ko’rinadi. 
Fotosuratlarni izohlashda (masalan, kern namunasi yuzasini) mikroskopdan 
foydalaniladi, olingan ma’lumotlardan jinslarning kollektorlik xususiyatlarini 
(g’ovakliligi, o’tkazuvchanligi va sh.k.) va darz ketganligini aniqlashda 
foydalaniladi. Mikroskopning o’lchov shkalasi yordamida dastlab darzlikning butun 
uzunligi bo’yicha ochiqliligi aniqlanadi, so’ngra darzlikning ochiqliligining o’rtacha 
qiymati va darzlarning zichlik koeffisienti hisoblab topiladi. Fotokarotaj natijalarini 
o’rganish asosida darzlikning zichligini o’rtacha arifmetik qiymati aniqlanadi va 
undan foydalanib, ma’lum bir interval uchun jinslarning darzlilik koeffisienti 
hisoblanadi. 
Fotokarotajdan, shuningdek, quduq holatini nazorat qilishda, ya’ni 
mustahkamlash quvurlari birikmasining zararlangan joylarini aniqlashda, quvurni 
perforatsiya natijalarini ko’zdan kechirishda va gidravlik yorishni nazorat qilishda 
foydalaniladi.