11-Мавзу: алгоритмлар ва уларни зиш усуллари

6-MAVZU: KOMPYUTER TARMOQLARINI TASHKIL ETISH 
TAMOYILLARI 
Kompyuter tarmog’i deb kommunikatsiya vositalari orqali o’zaro 
birlashtirilgan kompyuter va periferiya qurilmalarining (printerlar, skanerlar, 
diskovodlar va boshqa qurilmalar), hamda foydalanuvchilarga tarmoqning 
barcha (texnik, dasturiy, axborot) vositalaridan jamoa ko’rinishida foydalanish 
imkoniyatlarini yaratib beruvchi tizimiga aytiladi. 
Tarmoqlarning asosiy vazifasi — foydalanuvchining tarmoqdagi 
imkoniyatlardan sodda, qulay va ishonchli ravishda foydalana olishini, beruxsat 
kiruvchi chaqirilmagan mehmonlardan himoyalanish, tarmoq abonentlari orasida 
qulay, unumli va ishonchli axborot almashinishni ta’minlashdir. Tarmoq 
tarkibiga kiradigan asosiy komponentlarni sanab o’tamiz: 

Serverlar — 
Foydalanuvchilarga taklif etiladigan kuchaytirilgan kompyuter 
imkoniyatlarining manbasi, tarmoqdagi kompyuterlarni boshqarib turuvchi 
bosh kompyuter; 

Foydalanuvchilarning mahalliy kompyuterlari (ish stantsiyalari) — 
Tarmoqqa 
ulangan abonent kompyuteri; 

Ma’lumotlarni uzatish kanallari — 
kompyuterlarni o’zaro bog’lab turuvchi 
kommunikatsiya vositalari. 
Kichik EHM, mikroEHMlar va nihoyat shaxsny kompyuterlar, 
serverlarning dunyoga kelishi, hamda tarmoq texnologiyalarining rivojlanishi 
axborotlarni yig’ish va qayta ishlashning yangi - "Tarmoqlangan qayta ishlash" 
texnologiyasini yaratishga asos bo’ldi. 
Axborotlarni qayta ishlash tarmoqlangan tizimi axborot tizimining 
shunday bir turiki, unda axborotlarni qayta ishlash mustaqil ravishda alohida-
alohida, lekin o’zaro axborot kanallari bilan bog’liq bo’lgan kompyuterlarda 
amalga oshiriladi. 
Ma’lumotlarni tarmoqlangan usulda qayta ishlashni amalga oshirish 
uchun ko’p mashinali birlashmalar tashkil etilib, ular ko’p mashinali hisoblash 
majmualari yoki kompyuter (hisoblash) tarmoqlari ko’rinishlarida amalga 
oshirilishi mumkin. 
Kompyuter tarmog’i- aloqa kanallari yordamida ma’lumotlarni 
tarmoqlangan qayta ishlashning yagona tizimiga ulangan kompyuterlar to’plami 
bo’lib, u ko’p mashinali birlashmaning eng yuqori shaklidir. 
Kompyuter tarmog’i "Tarmoq abonenti", "stantsiya" va "fizik uzatish 
muhiti" kabi tarkibiy qismlardan tashkil topgan. 

---

32 
Tarmoq abonenti
- Tarmoqda axborotni yuzaga keltiruvchi yoki uni 
iste’mol qiluvchi ob’ektdir (tarmoqning har bir abonenti stantsiyaga ulanadi). 
Stantsiya
- axborot uzatish va qabul qilish bilan bog’liq: vazifalarni 
bajaruvchi ob’ekt. (Abonent va stantsiya birgalikda "Abonent tizimi" deb 
ataladi. Abonentlarning o’zaro aloqasini tashkil etish uchun fizik uzatish muhiti 
mavjud bo’lishi kerak).