E. M. Colocassides College of Tourism & Hotel Management, Doctor of Science in

-
, NO
3
-
, ClO
4
-
, ClO
3
-
, SO
4
-
yoki Cl
-
bo‘lgan tuzlardan foydalanish qulay. Bunday tuzlar 
potensiallarning keng sohasida (ishqoriy metallarning perxloratlarida 0,4 dan 2,0 V, 
ishqoriy metallar kationlari o‘rniga tetraalkilammoniy kationidan foydalanilsa 2,6V 
gacha) depolyarizatsiya jarayonlarini o‘rganish imkonini beradi. Polyarografik va 
voltamper egrisida depolyarizatsiya jarayoniga ma’lum kuchlanishda tokning ortishi 
mos keladi, uning kattaligi depolyarizatorning kimyoviy tabiatiga bog‘liq bo‘ladi. 
Kuchlanish ortishi bilan tokning o‘sishi sekinlashadi, maksimal qiymatga yetadi, 
undan so‘ng elektrodlarda potensial ortishi bilan u o‘zgarmay qoladi [4-5]. 
Kuchlanishga bog‘liq bo‘lmagan bu tok chegaraviy tok deyiladi, tokning ortishining 
boshlanishidan chegaraviy qiymatigacha bo‘lgan egri chiziq bo‘lagi polyarografik 
to‘lqin deyiladi, uning balandligi chegaraviy oshishi boshlanishidan to yakunigacha 
o‘lchangan tokning kattaligiga mos keladi. Elektrod yonidagi depolyarizator toki 
ortgani sari elektrod yuzasida uning konsentratsiyasi nolga teng bo‘lguniga qadar 
sarflanadi; bunda odatda tok chegaraviy qiymatga ega bo‘ladi. Chegaraviy tok 
kattaligi faqat depolyarizatorni eritmadan elektrod yuzasiga berilish tezligi bilan 
belgilanadi [6-7-8]. Agar depolyarizator faqat elektrokimyoviy neytral molekulalar 
bo‘lsa, u holda bunday o‘tish faqat diffuziya-massa o‘tishi bilan amalga oshiriladi.
Platinali mikrodiskli elektrodda – 0,05M universal Britton-Robinson buferi (pH 
3,7-9,0) fonida difeniltiokarbazon va ditiokarbamat reagentlarning elektrokimyoviy 
xossalarini o‘rganish natijasida reagent elektrooksidlanganda yarimto‘lqin (Ye
1/2
) 
potensialli bitta anodli to‘lqinni berishi, u ko‘rsatilgan fon eletkrolitlar (bufer 
aralashmalar) uchun 1,00; 1,40 va 1,50 Vga tengligi aniqlandi.
Difeniltiokarbazonning chegaraviy tok kattaligi va uning konsentratsiyasi 
o‘rtasidagi to‘g‘ri proporsional bog‘liqlik yaxshi o‘rganilgan fon eritmalar va bufer 
aralashmalar uchun reagentning konsentratsiyasi qiymati 1

10
-4
- 2

10
-4
mol/l 
sohasida yetarlicha yaxshi namoyon bo‘ladi.
Reagentlarning oksidlanishini yarimto‘lqin potensiallarining qiymatini ko‘rib 
chiqib, universal Britton-Robinson (pH 3,7) bufer fonida suvda erigan 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
December 2021 / Volume 2 Issue 12
www.openscience.uz
63

---

difeniltiokarbazon va ditiokarbamatlarning voltamperli egrilarda anodli to‘lqin 
yaqqol namoyon bo‘lmaydi, etil spirtida anod to‘lqini yaqqol namoyon bo‘ladi va 
yarimto‘lqin potensiali (Ye
1/2
) 0,75 Vga teng bo‘lganini kuzatish mumkin. 
Ionlarni titrlashning selektivligini samarali amalga oshirish uchun fon elektrolit 
sifatida HClO
3
va LiClO
4 
aralashmasidan foydalanilgan. difeniltiokarbazon va 
ditiokarbamatlarning elektrooksidlanish bo‘yicha tajriba ma’lumotlaridan ko‘rinib 
turibdiki, platinali mikrodiskli anodda bu reagentlar oksidlanib, chegaraviy tok 
qiymati aniq bo‘lgan voltamper egrilarini beradi, bu tok +0,75-1,0 V potensiallarda 
boshlanadi.
Tajriba natijalariga ko‘ra, difeniltiokarbazon suvsiz sirka kislotasida barcha fon 
elektrolitlarda yaxshigina namoyon bo‘ladigan anodli to‘lqinlarni beradi. Litiy nitrat 
fonida reagentning voltamperogrammalari xuddi litiy va kaliy perxloratlaridagiga 
o‘xshash shaklga ega bo‘ladi, lekin yarimto‘lqin potensiallari manfiy qiymatlar 
sohasiga taxminan 0,2-0,35 Vga siljigan bo‘ladi [9-10].
Difeniltiokarbazon reagentning elektrooksidlanish mexanizmlari o‘rganish 
natijasida oltingugurt va azot tutgan organik reagentlar bo‘lishi sababli oksidlanishi 
natijasida culfat va tetraetiltiuramculfid ionlari hosil bo‘lishi tasdiqlandi. Kislotali 
muhitda nordon tuzlarning o‘rta tuzlarga aylanishi quyidagi umumiy formulaga javob 
beradi: Me(HRe)
2
↔ Me (Re) + H
2
Re 
Reagentlarning elektrooksidlanish jarayoni natijalariga qarab ularni 0,75-1,00 V 
potensialda diskli mikroanodda oksidlanish mexanizmi haqida tasavvurga ega bo‘lish 
mumkin.
Difeniltiokarbazon 
Amino- va sulfamid gurux tutgan bu reagentlar ichki molekular kompleks tuzlar 
hosil qiladi. 
Olingan natijalar asosida xulosa qilish mumkinki, tanlangan reagentlar 
elektrooksidlanishi natijasida bittadan proton chiqarishi kuzatiladi va suvda yaxshi 
eriydigan barqaror va umumiy formulaga javob beradigan metallokomplekslarni hosil 
qiladi [Me(Re)]
n+
, [Me(Re)
2
]
n+
, [Me(Re)
3
]
n+
i [Me(Re)
4
]
n+
. Cu(II), Au(III), Ag(II) 
ionlarini difeniltiokarbazon va ditiokarbamat reagentlari bilan amperometrik titrlash 
natijasida bu reagentlar sezgir va tanlab tasirchan ekanligi aniqlandi. 
Difeniltiokarbazon reagentlarning tuzilishi IQ- va UB- spektrlari yordamida 
tasdiqlandi [11-12]. Spektrlar IR-20, Avator-300 yoki Philips firmasining PYE 
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
December 2021 / Volume 2 Issue 12
www.openscience.uz
64

---

Unicam SP 3-080 belgili (markali) uskunalarida vazelin moyida va kristall moddalar 
KBr bilan tugmacha holida olindi. Sintez qilingan moddalarning IQ-spektrlari 
ularning tuzilishini tasdiqlaydi. 
IK-cpektr MOFKMDETK 
Karbonil guruhi valent tebranishlari 1781 sm
-1
sohada sodir bo‘ladi. -O-S bog‘i 
valent tebranishlari 1065-1167, 1195 va 1251 sm
-1
sohalarda kuzatiladi. Aromatik 
halqaning 
=
SN bog‘ining valent tebranishi 3093-sm
-1
;
, 
1505 va 1491 sm
-1
sohalarida 
esa S
=
C bog‘larining valent tebranishlari sodir bo‘ladi. Aromatik halqaning 
=
SN 
bog‘ini valent tebranishi 3060-2929 sm
-1
sohada va 1630-1600, 1490 sm
-1 
da esa S
=
C 
valent tebranishlar sodir bo‘ladi. Ko‘p halqali aromatik birikmalar 825 sm
-1
sohada 
nur yutilishi kuzatiladi. Metilen guruhidagi S-N bog‘ining deformatsion tebranishi 
(δ
S-N
) 1480-1490 sm
-1
intensiv sohada nur yutilishi kuzatildi. Aromatik halqada 
(mono almashinishlardagi) aromatik CN guruhining deformatsion tebranishlari 688-
716 va 722-750 sm
-1
, (1,2-almashinishlar), 708-760 va 770-780 sm
-1
da, esa 3 ta 
yonma-yon joylashgan SN guruhining deformatsion tebranishlari (1,3-almashinishlar) 
750-754 va 774-820 sm
-1
, 2 ta yonma-yon joylashgan SN guruhlari (1,4-
almashinishlar) 818-820 va 840-847 sm
-1
sohalarda yutilish chastotalarini hosil qiladi. 
Karbonil guruhlarining valent tebranishlari 1773-1785 da, S-O-S bog‘lar valent 
tebranishlari 1055-1076, 1135-1183 va 1225-1253 sm
-1
, sohalarda namoyon bo‘ladi. 
Aromatik halqaning 
=
SN bog‘i 3029-3062 sm
-1 
va S
=
S bog‘lar 1600-1612, 1574-
1586 sm
-1
da yutilish cho‘qqilari namoyon bo‘ladi. Aromatik ikkilamchi amin 
guruhidagi N-H bog‘ining valent tebranishi 3389 sm
-1
sohada, deformatsion 
tebranishi (δ
N-H arom.
) 1580-1450 sm
-1
kuchsiz sohada yutilish chizig‘ini namoyon 
qiladi. Sintez qilingan moddalarning IQ- spektrlarini tahlil qilish asosida ularning 
tuzilishi to‘g‘ri taklif etilgan degan xulosaga kelindi. 
4000.0
3600
3200
2800
2400
2000
1800
1600
1400
1200
1000
800
600
400.0
35.0
40
50
60
70
80
90
100
110
120
130
140
150.0
cm-1
%T
3308.61
2976.42
2933.26
2874.77
2600.25
1720.53
1663.10
1511.69
1462.19
1416.50
1386.02
1269.88
1248.52
1214.91
1144.70
1098.53
984.14
916.59
832.26
761.27
665.35
591.83
560.57
521.15
3030.81
"Science and Education" Scientific Journal / ISSN 2181-0842
December 2021 / Volume 2 Issue 12
www.openscience.uz
65

---