Fiziologiyasi va gigiyenasi



Download 8,61 Mb.
Pdf ko'rish
bet50/252
Sana29.04.2022
Hajmi8,61 Mb.
#594382
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   252
Bog'liq
Yosh fiziologiyasi va gigiyenasi (Z.Rajamurodov va b.)-857

Dom inantlik tamoyili. 
Dominantlik tamoyili A. A. llxtom skiy 
tom onidan shakllantirilgan. Asab tizim ining faoliyati uchun har bir 
vaqtning o 'zida qo 'zg 'alish o 'ch og 'ining ustuniik, hukmronlik qi­
luvchi o 'c h o g ia rin in g mavjudligi xos xususiyatdir. Bir vaqtning 
o 'zida berilgan uzoq muddatli q o 'zg 'alish uchog'ining vaqtin­
chalik hukmronligi 
dominantlik
deb ataladi. D ominantlik tam o­
yili - asab tizimining koordinatsiyalovchi faoliyatini asosiylaridan 
biridir. Asab tizimining ushbu xususiyati tufa} li organizmga tinim- 
siz ravishda berilayotgan turli-tum an tashqi ta'sirotchilarning ta ’si- 
riga markaziy asab tizim ining tanlash va m a'lum darajadagi mosla- 
shuvchanligi ta'm inlanadi.
Ochlik paytida markaziy asab tizimining dastlabki o 'zig a xos 
qismlarida, yuqori qo'zg'aluvchanlikka ega bo'lgan tu rg 'u n o 'ch o q - 
larida oziqaviy dominantlik y uzaga keladi. Agarda och it bolasiga 
sut berilsa-yu, uning oyoqlariga elektr toki bilan ta'sir ko'rsatilgan- 
da ham kuchuk bolasi oyog'ini tortib olmasdan, aksincha, jadalroq 
sutni icha boshlaydi. To'q it bolasi oyoqlariga elektr toki bilan ta ’sir 
ko'rsatilsa u oyoqlarini tortib oladi.
Q o'zg'alishning dominant o 'c h o g ’i boshqa markazlarga tusha- 
yotgan q o 'zg 'alish to'lqinlarini o 'ziga tortib olish xususiyatiga ega 
va ular hisobiga kuchlanadi. Bu paytda uning tarkibiga kirmav- 
digan nerv markazlari va ularga mos reflekslarni tormozlavdi, ana 
shu sababli markaziy asab tizim ida mavjud bo'lgan dominantlik 
o 'ch o g 'inin g koordinatsiyalovchi roli o'zgaradi.
Asab faoliyati paytida bitta dominantlik ikkinchi dominantlik 
bilan almashinadi. M arkaziy asab tizimida yuzaga kelgani kuch­
li dom inantlik oldin hosil b o ig a n dominantlikni manfiy induksi- 
ya yo 'li bilan tormozlavdi. Bola qancha yosh bo'lsa. dominantlik 
shuncha noturg'un va shuncha tez tormozlanadi.
A. A. Uxtomskiyning fikriga ko'ra. dominantlik tamoyili 
diqqat-e’tibor va fikrlash qobiliyatining fiziologik asosi hisoblana-
www.ziyouz.com kutubxonasi


di. O 'qituvchining qiziq va emotsional xatti-harakatlar bilan biron 
narsani tushuntirishi, yaxshi tayyorlangan jadval, o'quvchilar to- 
monidan bajarilgan tajriba, kinofilmlardan kadrlar ko'rsatish o'quv 
jarayonida o 'sha vaqtga nisbatan dominantlik hosil bo'lishini 
ta'm inlaydi, bilimlarni o'zlashtirishda muhim ahamiyat kasb etadi. 
Dominantlik tamoyili markaziy asab tizim ida oldindan shakllangan 
dominantlik o 'c h o g 'ig a nisbatan yangi reflektor aktlarini hosil qi- 
lishda hisobga olish zarur ekanligini qayd etadi. Futbol o'yini pay­
tida yuzaga kelgan harakat dominantligi boshqa darsning dastlabki 
daqiqalarida vangi o'qu v materiallarini tushuntirib berish jaray o ­
nida birdaniga yangi dominantlik o 'ch o g 'i yuzaga kelish im koni­
ni bermaydi. D ominantlik nisbatlarini o'zgartirish uchun ancha 
qiziqarli va tushunarli bo'lishiga m a’lum muddat talab qilinadi.

Download 8,61 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   46   47   48   49   50   51   52   53   ...   252




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish