Fiziologiyasi va gigiyenasi

Otalanish, 
Otalanish yoki u ru g ian ish deb erkaklik va ayol- 
lik jinsiy hujayralarining qo'shilishi natijasida zigotaning otalan- 
gan tuxum hujayrasini hosil b o iish ig a aytiladi. Otalanish. odatda. 
ayollarning tuxum o'tuvchi y o iin in g kengaygan joyida bajariladi. 
Qinga spenna bilan qo'yilgan spermatazoidlar kuchli faollik bi­
lan harakatlanadi va uning tuxum o'tkazuvchi y o iig a tushadi va 
ulardan biri yetilgan tuxum hujayrasi bilan uchrashadi. Bu yerda 
sperm atazoidlardan biri (juda ko'pchilikdan) tuxum hujayrasiga 
jovlashib olib. uni otalantiradi.
Otalanish jarayonida ikkita asosiy bosqichni farqlash zarur 
b o ia d i:
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

1) tuxum hujayra p o 'stlo g 'i orqali spermatazoidni kirishi;
2) har ikkala hujayraning yadrolari qo'shiladi. Spermatazoid 
tuxum hujayrasiga erkaklik jinsiy hujayra xromosomalarida kod- 
langan erkak organizmiga xos bo'lgan irsiy xususiyatlarni olib ki­
radi.
2. 3. Otalangan tuxum hujayrasining, hom ilaning
va bolaning rivojlanishi
Otalangan tuxum rivojlanishda davom etish bilan birga, tuxum 
y o 'li orqali bachadonga qarab harakatlanishda davom etadi va faqat
3 -6 kundan keyingina o 'sha joyga yetib boradi.
Otalangan tuxum birinchi 3 -4 kunlari bachadondagi harakatiga 
binoan tuxum hujayrasining maydalanishi boshlanadi. Otalangan 
urug’ bo'lina boshlaganidan keyin uni embrion deb ataladi.
Otalangan hujayraning maydalanishi ju da sekin boradi va
4- kunga kelib zarodish 7-12 tagacha blastomerlardan iborat b o 'la­
di (biostomerlar - maydalanish natijasida hosil bo'ladigan hu­
jay ralar).
Otalangan hujayra bachadonga kirganidan boshlaboq mayda- 
langan tuxumning tashqi qatlami — 
trofoblasllarga
va ichki qatla­
mi esa embrioblastlarga aylanadi. 
Embrioblastdan
homila hosil 
bo'ladi. Trofoblast bachadonida homilaning implantasiyasini va 
oziqlanishini ta'm inlovchi po'stloq vazifasini bajaradi. Dastavval. 
trofoblastdan o'sim talar (so'rg'ichlar) hosil bo'lib. avvaliga ular 
homilaning vuzasini to 'liq qoplaydi va qon tom iiiari saqlamaydi. 
Trofoblast hujayralari bachadon hujayralarini parchalovchi fer- 
mentsimon modda ajratadi.
Tuxumdon gormonlari bilan tayyorlangan homila o'sim talari 
bachadonning shishgan shilliq pardasiga jovlashib olib juda jadal 
o'sadi va juda tez zarodish ustida birikadi.
Bachadonning shilliq pardasi trofoblastning fermentsimon mod­
dasi bilan eriganidan keyin homila atrofida to'qim alarning par-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

chalanishi yuz beradi, parchalanish mahsulotlari. o 'z navbatida, 
oziqlanish muhiti bilan xizmat qiladi. Implantasiyadan (bachadon 
devorlariga joylashib olganidan) keyin homila juda tez o'sadi va 
rivojlanadi. Shu pavtdan boshlab homilaning tashqi p o 'stlo g 'in i