Fiziologiyasi va gigiyenasi

Yog‘ bezlari. 
Yog' bezlari bosh, yuz, orqaning yuqori qismida 
zich joylashgan b o iib . 1 sutkada 30 g moy ishlab chiqaradi. Moy 
suvning teri orqali o iish ig a to'sqinlik qiladi, terini yumshatib, 
uning elastikligini ta'm inlaydi: himoya vazifasini bajaradi.
Terida retseptorlar turli miqdorda tarqalgan b o iib , ba'zilari epi- 
dermisda haqiqiv terining so'rg'ichsim on qismida joylashgan.
Terining turli qismlarida issiqni sezuvchi retseptorlar soni 
30 000 taga yetadi. tahminan 1 s n r da 3 ta, sovuqni sezadigan 
retseptorlar 250 000 taga yaqin b o iib . 1 sm2 da 12-15 ta b o ia d i.
Terida o g iiq n i sezuchi retseptorlar o 'rta hisobda har 1 sm2 da 
115-125 ta b o ia d i. Terining sezish xususiyati, organizmning asab 
tizimi holatining ta ’sir kuchiga qarab o'zgaradi.
Terida taktil, og'riq va harorat tassurotlarni qabul qila oluvchi 
retseptorlar joylashgan. Terida taxminan 500 000 ta taktil retsep- 
tori b o iib , ular o'rta hisobda 1 sm2 da 25 tagacha joylashgan, bar- 
moqlarning uchlarida zichroq b o ia d i. Teri turli sezgi bilan b o g iiq
b o ig a n afferent nerv orqali orqa miyaning orqa shoxi va bosh m i­
yaning alohida qismlari bilan b og ian g an b o iad i.
Teri analizatorlarining nerv markazi bosh miya varimsharlar 
p o 'stlo g in in g orqa markaziy chuqurligida joylashgan b o ia d i.
Teri analizatori homilaning ona qornidagi embrional rivojlanish 
davridayoq shakllana boshlaydi. Yangi tu g ilg a n bola terisi, retsep- 
tor tuzilmalari bilan ju da yaxshi ta'm inlangan b o iib , uning yoshi 
ortishi bilan teridagi retseptorlar tuzilmalari morfologik va funk­
sional tom ondan rivojlanib boradi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Bola yura boshlashi bilan ovoq panja osti terisidagi retseptorlar 
soni orta boshlaydi. Bolaning bir yoshida terining retseptor tuzil- 
malari voyaga yetgan odamlarniki darajasiga yetadi.
Terida bosim sezgisiga nisbatan m oslanish hosil bo'ladi. Yan­
gi tug'ilgan bolada taktil sezgisi ancha yaxshi rivojlangan. Yangi 
tug'ilgan va ko'krak yoshidagi bolalarda og 'iz va k o 'z, lab, kaf- 
tining ichki kaft yuzasi. oyoq tagi sezgirroq b o ia d i. Taktil sezgi­
si odamning butun hayoti mobaynida o'zgarib turadi. Odamning 
35-40 yoshida terining sezgirligi eng yuqori b o iib , so'ng keksa- 
likda kamayadi. 4 -5 oylik hom ilada ter bezlari shakllangan b o iib , 
tug'ilish arafasida uning rivojlanishi tugaydi. Q o itiq ostidagi ter 
bezlari kechroq rivojlanadi. 7 yoshgacha ter bezlarining soni katta 
odam nikidan k o 'p b o iib , yosh ortishi bilan ularning soni kamaya 
boshlaydi.
Bir oylik chaqaloqda ter bezlari o 'z faoliyatini boshlamay- 
di, buning asosiy sababi ter bezlarining faoliyatini boshqaruvchi 
nerv markazi hali yetilm agan b o ia d i. Tironoqlar yangi tug'ilgan 
chaqaloqlarda yaxshi rivojlangan b o iib , har kuni 0,1 mm gacha 
o'sadi. Yog' bezlari yangi tug'ilgan chaqaloqlarda to i iq shakllan­
gan b o iib , ularning soni 1 sm2 da kattalarnikidan 4 -8 marta ko'p. 
7 yoshda yog' bezlari soni kamayadi. Jinsiy b alog'at yoshida ular­
ning soni yanada ortadi.