Амир Темур ҳукмронлиги даврида бир деҳқон унга ўз маҳаллий

Учинчидан, 
Амир Темур даврда мамлакат иқтисодиѐтида қишлоқ 
хўжалиги муҳим ўрин эгаллаган. Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришининг ер 
эгалари бўлган деҳқонлар ва ерга ишлов берувчи ижарачилар амалга 
оширган. Бу даврда деҳқонлар деҳқончилик билан боғлиқ бўлган хирож ва 
ушр солиқлариамал қилган. Деҳқонлар асосан хирож ва ушр солиғларини 
тўлаганлар. Ер солиғ етиштирган хосилга ва ернинг сифатига қараб 
хосилнинг 1/10дан тортиб то 1/3 исмигача миқдорда олинган. 
Яна тузукларда айтиладики, кузги, баҳорги ва ѐзги деҳқончиликдан олинган 
ҳосил раиятнинг ўзига бўлсин. Лалмикор ерларни эса жарибларга бўлсинлар, 
ҳисобга олинган бу ерлардан (солиқ олишда) учдан бир ва тўртдан бир 
қоидасига амал қилсинлар. Ҳар шаҳар ва ҳар ердан олинадиган жон солиғи, 
касб-ҳунардан ҳамда ўтлоқ ва сувлокдан олинадиган солиқни тўплашда 
қадимдан келган тартиб-қоидага амал қилсинлар. Бордию бунга раият рози 
бўлмаса, борибўлганича иш тутсинлар. Амр қилдимки, ҳосил пишиб 
етилмасдан бурун раиятдан молу жиҳот олинмасин. Ҳосил етилишига қараб, 
солиқни учга бўлиб олсинлар. Агар раият солиқ тўпловчи юбормасдан, 
солиқни ўзи келтириб берса, у ҳолда у ерга солиқ тўпловчи юбормасинлар
4
Шуни таъкидлаш жоизки, Амир Темурнинг ушбу сўзларидан нафақат 
бошқа масалаларда, балки дехқончиликнинг самарали олиб борилишида 
дехконлар манфааатини кўзлаб келтирилган, улардан солиқ ундиришда 
3
Темур тузуклари, Тошкент 1991 йил
4
Темур тузуклари, Тошкент 1991 йил
Удалить Водяной Знак
Wondershare
PDFelement

---

қўполлик қилинмаслиги аксинча уларга имконият булгунча вакт беришлари 
уларнинг қонун устуворлигини таъминлашдаги тактикасидан далолат беради. 
Хулоса
қилиб шуни айтиш керакки, 
биринчидан
, Амир Темур аҳолидан 
солиқ йиғишда, феодалларнинг ўзбошимчалигига ва ҳаддан ошишларига 
мутлақо қарши бўлган. 
Иккинчидан,
Адолатсизликдан, солиқ ва йиғимлар 
миқдорини хаддан зиѐд ошиб кетишидан нолиб келган дехқоннинг 
шикоятига Темур тузукларида” Яна буюрдимки, агар (ҳар ер ва элнинг) 
амалдорлари билан калонтарлари оддий фуқарога жабр-зулм қилса ва шу 
орқали бечораларга зарар етказган бўлса, (бундай вақтларда) етказилган 
зарарни калонтарлардан ундириб, жабр кўрганларга берсинлар, токи улар яна 
ўз ҳолларига келсинлар”
5
деб айтилган. 
Учинчидан, 
деҳқонлардан харж ва 
ушр солиғи ундирилган. Уларга эса хатто бўш жойларни обод 
қилганликлари учун қўшимча мукофотлар жорий қилган.Дехқончилик 
қишлоқ хужалигининг асосий ишлаб чиқариш манбаи хисобланган, уларга 
адолатсизлик қилганлардан зарарни қоплаш каби чоралар қўлланилган. 
Фойдаланилган адабиётлар руйхати: 
1.Одилқориев Х.Т. Давлат ва ҳуқуқ тарихи. Дарслик / Х.Т. Одилқориев, 
Н.П.Азизов, Ҳ.Р.Мадиримов – Тошкент: ИИВ Академияси, 2013. – Б. 135-
165. 
2.Ҳамидова М.А. Ўзбекистон давлати ва ҳуқуқи тарихи. – Т.: ТДЮИ, 2010. – 
Б.68-128.
3. Темур тузуклари, Тошкент 1991 йил. 
5
Темур тузуклари, Тошкент 1991 йил.
Удалить Водяной Знак
Wondershare
PDFelement