Ўзбекистон республикаси алоқА, ахборотлаштириш ва телекоммуникация технологиялари давлат қЎмитаси

IS-95 стандарт BTS нинг моҳиятлари.
Бу стандартда BTS ҳам 
доиравий диаграмма бўйича йўналтирилган, ҳам секторли (одатда 120- 
градусли) антенналар билан ишлаши мумкин. CDMA стандартидаги BTS 
нинг тузилиш схемаси 4- расмда келтирилган. 
Бу ерда соталарда доиравий диаграммали йўналтирилган антенна 
қурилмаларидан фойдаланиш назарда тутилади ва уларнинг таркибига канал 
блоклари, рақамли универсал, шунингдек конфигурацияланган ахборот ѐки 
хизмат каналлари киради. Тармоқ ишлашини синхронлаштириш учун -жойни 
аниқловчи глобаль тизимнинг (GPS) қабул қилгичи қўлланилади, шунингдек 
унинг таркибига таянч такт генератори ва секунд импульсини шаклловчи 
қурилма ҳам киради. 
Рақамли ишлов бериш блокида шакллантирилган оралиқ частота 
сигнали қабул қилиб узатувчи блокига киради ва у ерда элтувчи частота 
радио сигналига ўзгартирилади. Кейин у қувват кучайтиргичида 
кучайтирилади ва радиочастотали фильтр орқали узатувчи антеннага келади.
Қабул қилишда эса, қабул қилувчи антеннадан сўнг сигнал 
радиочастотали фильтр ѐрдамида ажратилади, кам шовқинли кучайтаргич 
билан кучайтирилади ва оралиқ частотали сигналга ўзгартирилади сўнг
рақамли ишлов бериш блокига узатилади. Қабул қилиш ва узатиш трактлари 
ажратилган, яъни қувват жамлагичи мавжуд эмас, бу эса қўшиб тахлашда 
қувват йўқолишига йўл қўймайди. 

---

53 
BTS ишининг керакли режим ва алгоритмини сотанинг контроллери 
таъминлайди. Бундан ташқари контроллер сотанинг ишлари тўғрисидаги 
статистик ахборотни тузади, шунингдек хабарларни рақамли линияларда 
тармоқ контроллерига ва ҳаракатдаги алоқа коммутациялаш марказига 
узатувчи каналли блоклар портларини бошқаради.
4-расм. CDMA таянч станциясининг тузилиш схемаси
IS-95 стнадартида алоқанинг хавфсизлиги ва махфийлиги.
IS-95 
стандартида каналлар бўйича кодлаштириш ва оралатиш ѐрдамида, 
узатилувчи сигналларнинг “кенгайтирилиши” натижасидаги хабарларни 
кадрлар билан узатишга асосланган мураккаб радиоинтерфейснинг 
қўлланилиши узатилаѐтган хабарларнинг юқори даражада хавфсизлигини 
таъминлаш имконини беради. Кенг полосали (шовқинсимон) сигнал 
таркиблари ѐрдамида Уолшнинг 64 та турлардаги кетма-кетликлари ва 
элементлар сони 2
15
ва (2
42-1
) бўлган псевдо тасодифий кетма-кетликлар 
(ТКК) асосида шакллантирилиб узатилади. Бундан ташқари алоқа 
хавфсизлиги аутенфикация процедураларини қўллаш ва хабарларни 
шифрлаш билан таъминланади.
Ҳам каналларни частота бўйича ажратиш режимида, ҳам CDMA 
режимида ишлаш учун аунтенфикациялаш процедурасига MS да битта А 
калит ва махфий маълумотларнинг битта умумий тўплами сақланади. 

---

54 
Аутенфикациялаш 18 битдан ташкил топган “рақамли имзо”ни узатиш йўли 
билан амалга оширилади. У хабарнинг бошланишида станцияларни қидириш 
вақтида тармоқнинг талабига мувофиқ MS нинг жавобида узатилади ва қайд 
қилувчи хабарларга ѐки кириш канал орқали узатиладиган маълумотлар 
пакетига қўшилади. Умумий яширин маълумотларнинг аутенфикацияланган 
тўпламини ўзгартириш мумкинлиги ҳам кўзда тутилади. 
Алоқа каналида узатиш учун мўлжалланган хабарларни шифрлаш IS-
54 стандартига мувофиқ амалга оширилади. Бундан ташқари “Алоқанинг 
хусусий характерли” режимида ишлаш имкони мавжуд, бунинг учун IS-54 
стандартида тавсифланган сингари узун код кўринишидаги махфий ниқоб 
(маска) қўлланилиши кўзда тутилади. 
Алоқанинг нихоят юқори даражадаги махфийлиги кўп поғонали 
кодлаштириш билан эришилади, ва шифрланган ахборотдаги маълумотни 
санкциясиз айнан қайта тиклаш учун эса бир неча йил тинмай меҳнат қилиш 
талаб қилинади. Масалан аналогли стандарт сигналларини дўконларда 
бемалол сотиб олиш мумкин бўлган энг оддий ўлчов қабул қилгичлари 
орқали эшитиш мумкин бўлса, GSM ва DAMPS стандартлари сигналларини 
эфирдан 
эшитириш 
учун 
эса 
радионазоратнинг 
бир 
мунча 
такомиллаштирилган аппаратура зарур бўлади.
CDMA технологияларининг сигналларини эфирдан қидириб топиш 
масаласига келсак, уларнинг юқори крипточидамлилиги ва шовқинлар 
остида яширинлиги туфайли бу вазифа жуда мураккаб ҳисобланади. 
Қизиқарлики, 
крипточидаммлилик, 
ҳалақитга 
чидамлиликлилик 
ва 
ҳалақитдан ҳимояланиш каби сифатларнинг бирлиги ҳамда аккумлятор 
батереяси сиғимининг энергияси кам сарф бўлишини ҳисобга олган ҳолда 
CDMA технологиясини хавфсизлик кучлари, муассасалари эҳтиѐжлари учун 
қўллаш мақсадга мувофиқлигини кўрсатади.