Kundalik Quod sentimus loquamur, quod loquimur sentiamus! Vecordia Arxivdan r-vishn2

Shakl: 27. ning Skull Homo
neanderthalensis
Neandertal dan
64

---

Schmitz RW va boshq. Neandertal tipidagi sayt qayta ko'rib chiqildi: Germaniyaning
Neander vodiysidagi skelet qoldiqlarini disiplinlerarası tadqiqotlar // AQSh Milliy Fanlar
akademiyasining materiallari. 2002. jild 99. № 20. P. 13342-13347.
64 
VEcordia ekstrakti R-VISHN2
54
L. Vishnyatskiy. "Labirintda"
qism. Neandertallarni barcha zamonaviy va keyingi gominidlardan ajratib
turadigan bosh suyagi anatomiyasining o'ziga xos xususiyatlari uning
subferoid shakli (orqa tomondan qaralganda), yuz skeletining sezilarli chiqib
ketishi, eshitish teshigi orqasida oksipital tizma va chaynash tizmasi borligi
(29-rasm). Deyarli barcha neandertallarda mavjud bo'lgan va Homo jinsining
boshqa turlarining aksariyat vakillarida mavjud bo'lmagan yana bir xususiyat
- bu "retromolyar bo'shliq" - orqa tishlar va pastki jag'ning ko'tarilgan ramusi
orasidagi bo'shliq.
Neandertallar paydo bo'lishining umumiy
"arxaizmiga" 
qaramay, 
ulardagi 
miya
bo'shlig'ining 
mutlaq 
kattaligi 
o'rtacha
(1400-1500 sm ) va o'ta qadriyatlar oralig'ida
zamonaviy odamlardan deyarli farq qilmadi,
hatto undan bir oz ustunroq bo'ldi. Nisbatan
qiymatga kelsak, bu erda bizning foydamizga
ma'lum darajada bo'lsa-da - farq bor edi,
ammo, ehtimol, bu miyaning ko'payishi tufayli
emas, balki tana vaznining pasayishi tufayli
erishilgan bo'lsa-da. Shu bilan birga, Homo
sapiensning mutlaq miyaning kattaligi ham har
davrda bir oz o'zgarib turar edi, bu, ehtimol,
asosan tana hajmining epoxal o'zgarishiga
bog'liq edi. Xususan, Evropada muzlik
davrining oxiridan boshlab odamlar asta-sekin
kichrayib borishi va bu davrda miyaning
mutlaq kattaligi ham kamayganligi ko'rsatildi.
Ehtimol, bu jarayon davom etgan
doimiy ravishda juda uzoq vaqt davomida. Ba'zi antropologlarning fikriga
ko'ra, turli mintaqalardan kelgan minglab odamlarning bosh suyaklarini
o'rganish asosida miya hajmining pasayishi butun Golotsen davomida davom
etgan va bu ko'rsatkich tarixiy davrda Homo sapiens uchun minimal
qiymatga etgan.
Neandertallarning so'nggi taqdiri haqidagi savol juda qiyin, ular Homo
sapiensning kelib chiqishi muammosi bilan chambarchas bog'liqdir. Bir asr
davomida u zamonaviy insoniyatning nasab-nasabini izlayotgan olimlar
o'rtasida munozaralar markazida bo'lib kelgan. Bu savolga javoblar juda
boshqacha, ko'pincha bir-birini istisno qilgan. Bir tomondan, uzoq vaqt
davomida neandertallar Homo sapiensning to'g'ridan-to'g'ri o'tmishdoshlari
va shuning uchun ularning eng ajdodlari bo'lganligi aniq bo'lib tuyuldi.
Boshqa tomondan, ko'p antropologlar ularning anatomik tuzilishi
xususiyatlari bir qator uchun, bu hominid turlarining har ikkala ta'kidladi
farq juda keskin va xronologik interval ularni ajratib bir Bir shaklda tadrijiy
o'zgarishlarni silliq taklif uchun juda kichik. Oxir-oqibat, aslida hech qanday
bo'shliq yo'qligi aniqlandi va, ehtimol, neandertallar va zamonaviy anatomik
tipdagi odamlar dunyoning turli qismlarida bo'lishiga qaramay, bir vaqtning
o'zida paydo bo'lishdi. Demak, neandertallar bizning to'g'ridan-to'g'ri
ajdodlarimiz bo'lmagan va agar ular assimilyatsiya natijasida bugungi
insoniyat genofondiga biron bir hissa qo'shgan bo'lsa , bu juda kamtar edi.
To'g'ri, ba'zi tadqiqotchilar, hech bo'lmaganda Evropada, neandertal
turlari asta-sekin homo sapiens turlariga aylandi, deb ishonishadi, ammo hali
hech kim birinchi Evropa neoantroplari va neandertallar orasidagi anatomik
belgilarning davomiyligini ishonchli tarzda namoyish eta olmadi va bunday
yo'qligi ehtimoldan yiroq. Gombiy Evropada kamida besh yoki hatto o'n ming
yil yonma-yon yashagan ushbu ikki shakldagi gominidlarning uzoq vaqt birga
yashashi to'g'risidagi qat'iy fakt, shuningdek yuqorida aytib o'tilgan
paleogenetik tadqiqotlar natijalari ham bunday uzluksizlikka qarshi guvohlik