Moliya va moliyaviy texnologiyalar

---

O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O'RTA 
MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI
BERDAQ NOMIDAGI QORAQALPOQ DAVLAT 
UNIVERSITETI 
IQTISODIYOT FAKULTETI 
“MOLIYA” KAFEDRASI 
1 – MOLIYA VA MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR 
GURUHI TALABASI 
KENGESOV DIYORBEK UMIDOVICHNING 
 
“MOLIYA VA MOLIYAVIY TEXNOLOGIYALAR” 
BAKALAVRIAT TA`LIM YO`NALISHI BO`YICHA 
MUTAXASSISLIK AMALIYOTI 
 
 
MUTAXASSISLIK AMALIYOT O`TILGAN JOYI: 
QORAQALPOG’ISTON RESPUBLIKASI BUYICHA 
G’AZNACHILIK BOSHQARMASI 
KAFEDRADAGI
MUTAXASSISLIK
AMALIYOT RAHBARI: SARSENBAYEV B.A. 

---

NUKUS 2021 
MUNDARIJA: 
I – KIRISH. 
1.1
TEXNIKA XAVFSIZLIGI 
II – ASOSIY QISM. 
2.1 G’AZNA TUSHUNCHASI 
2.2 G’AZNACHILIKNING ASOSIY VAZIFALARI VA FUNKSIYALARI 
2.3 G’AZNACHILIKNING HUQUQ VA MAJBURIYATLARI 
III – XULOSA. 
IV – FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. 

---

KIRISH 
Moliyaviy munosabatlarning ilk shakllari insoniyat taraqqiyotining quldorlik 
jamiyati bosqichida jamiyatning sinflarga bo’linishi va davlatning vujudga kelishi 
bilan bog’liq ravishda paydo bo’ldi. Muayyan hududda boshqaruv organi sifatida 
davlatning vujudga kelishi uning hokimiyat apparatini moddiy jihatdan ta’minlash, 
jamoat tartibini saqlash, mamlakatni himoya qilish, urush harakatlarini olib 
3ular33, ijtimoiy ob’ektlar va yo’llar qurish kabi vazi-falarni bajarishi uchun 
ma’lum darajada pul mablag’lari ham bo’lishini taqozo eta boshladi. Xuddi shu 
holat o’z navbatida jamiyatda moliya paydo bo’lishini iqtisodiy zaruriyatga 
aylantirdi. Demak, davlatchilik tizimining vujudga kelishi moliyaning paydo 
bo’lishi uchun asosiy sabab bo’lib xizmat qildi. Moliya haqida so’z borar ekan, eng 
avvalo, bu atama qanday paydo bo’lgan, degan haqli savol tug’ilishi tabiiy. 
“Moliya” arabcha so’z bo’lib, o’zbek tilida eng umumiy tarzda “pul mablag’lari” 
ma’nosini anglatadi. Bu so’z ona tilimizda ishlatilishining quyidagi ko’rinishlari 
mavjud:

maqsadli pul fond1 larini hosil etish, jamlash, taqsimlash va ishlatish 
yuzasidan paydo bo’ladigan iqtisodiy munosabatlar majmui; pul mablag’larini 
shakllantirish, taqsimlash, ularni sarf qilish tizimi (masalan, moliya yili, moliya 
kapitali, moliyaviy tizim);

biror shaxs, oila, jamoa, muassasa, tashkilot yoki davlat tasarrufidagi pul 
mablag’lari (masalan, korxona moliyasi);

moliya ishlari bilan shug’ullanuvchi davlat organi (so’zlashuv tilida).
Arab tilidagi “mol”, ya’ni “boylik, mulk; pul jamg’armasi”, shuningdek, 
“moliyat”, ya’ni “pul mablag’lari; soliq” so’zlari ham moliyaga daxldordir.
Lekin jahon iqtisodiy adabiyotida lug’aviy ma’nosi jihatidan o’zbekcha 
“moliya” iborasining frantsuzcha “finance”, lotincha ma’noda, sinonimlari4 
qachon va qayerda paydo bo’lganligi haqida aniq ma’lumot yo’q. 
Ayrim olimlar “financia” (“finance”, “finansi” va h.k. shakllarda) 
tushunchasi aynan shu shaklda XIII-XIV asrlarda Italiyaning savdo shaharlarida 
paydo bo’lgan va dastlab “pul to’lovi” ma’nosini anglatgan, degan fikrlarni olg’a 
surishadi. Xalqaro savdo-sotiq ishlarining rivojlanishi mazkur iboraning Italiyadan 
boshqa davlatlarga ham tarqalishiga sabab bo’lgan. XY asrda “financia” 
tushunchasi Fransiyada “davlat daromadlari”, “pul summalari” ma’- nosida 
ishlatila boshlangan. Boshqa tadqiqotchilar bu atama muomalada ilk bor frantsuz 
olimi J.Boden tomonidan 1755 yilda nashr etilgan “Respublika xususida olti kitob” 
nomli asarida ishlatilgan ular tariqa bu atama Yevropa dav-latlari hayotiga kirib 
kelgan, deb hisoblashadi. 

---