Молекулар экология ва унинг биосфера таълимотидаги ўрни

Молекуляр-экологик ёндашувнинг
шубҳасиз афзалликларидан бири 
експериментал 
назорат 
остида 
бўлган 
шароитда 
атроф-муҳит 
параметрларининг ўзгаришини микроорганизмлар ин витро таркибига ва 

---

тузилишига таъсирини ўрганишдир. Салбий оқибатлари бир мунча вақт ўтгач 
ўзини намоён қиладиган юқори организмлардан фарқли ўлароқ, бактериялар 
ва протистлар бундай ўзгаришларга деярли дарҳол таъсир кўрсатадилар. 
Шундай қилиб, антропоген таъсирнинг енг кенг тарқалган оқибатларидан 
бири бу сув ҳавзаларининг евтрофикацияси. Ушбу жараённи лаборатория 
шароитида Байкал шимгичи Лубомирскиа баиcаленсис примморпҳлари билан 
симуляция қилган бир қатор тажрибалар ўтказдик. Губкалар (Порифера) 
симбиотик организмлардир, аммо губкаларнинг ишлаши ва еволюциясида 
симбионтларнинг 
роли 
ҳанузгача 
аниқ 
емас. 
Табиий 
шароитда 
симбионтларнинг ўзаро таъсирининг моҳиятини ўрнатиш деярли имконсиз 
бўлгани учун лаборатория амалиётида шимгич ҳужайралари (примморфлар) 
маданияти қўлланилади. Aжратилган губка ҳужайраларини бирлаштириш 
қобилияти Уилсоннинг (1907) классик тажрибаларида бошланган . 
Примморфлар аслида битта ҳужайра ва ҳосил бўлган губка орасидаги оралиқ 
алоқадир ва физиология, ҳужайра ва молекуляр биологияда кўплаб 
муаммоларни ҳал қилиш учун қулай модел бўлиб хизмат қилиши мумкин . 
Узоқ муддатли тüкенмиş примморпҳ Л. баиcаленсис маданиятини олиш учун 
шарт-шароитлар ишлаб чиқилган, универсал рибосомал примерлар ёрдамида 
ендосимбионтларнинг молекуляр генетик идентификацияси еукарётларнинг 
хлорококк алглари гуруҳи Псеудодиcтёспҳаериум Мйҳонастес, прокарётес 
билан генетик яқинлигини аниқлашга имкон берди. Баccус ва Паcиллус, 
Миcроcоcиллус, 
Миcроcоcиллус, 
Миcроcоcиллус 
авлодлари 
билан 
ифодаланади. Aтроф муҳитни евтрофикация қилишда (пептон қўшилиши) 
ҳамжамият таркиби бир хил бўлиб қолди, аммо унинг тузилиши ўзгарди: 18С 
рРНA ген фрагментлари (еукариотлар) нусхалари сонининг камайиши ва 16С 
рРНК (прокариотлар) нинг кўпайиши қайд етилди, кейин еса 
примморфларнинг ажралиши ва ўлими. Шунга ўхшаш натижалар етиштириш 
ҳароратининг ошиши билан еришилди. Байкал шимгичлари ва уларнинг 
симбиётик ассоциациялари учун ушбу атроф-муҳит параметрларининг 
чекланган табиати кўрсатилган. 
Хулоса: молекуляр экология чиндан ҳам услубий базанинг асосларидан 
бири бўлиши мумкин, бу нафақат кўпкомпонентли биотик тизимларнинг 
таркибини самарали аниқлаш ва ҳолатини баҳолаш, балки ўрганилаётган 
тизимнинг турли хил атроф-муҳитдаги ўзгаришларга таъсирини назорат 
қилиш имконини беради. ин витро параметрлар. Ушбу методологиянинг аниқ 
афзалликлари орасида усулларнинг стандартлаштирилишини ва натижаларни 
расмий равишда қайта ишлаш имкониятларини таъминлайдиган юқори ишлаб 
чиқариш қобилияти мавжуд. 
Екологик муаммоларни ҳал қилиш учун молекуляр-генетик усулларни 
қўшиб беришни қайта тиклашни кенгайтириш имконияти ва зарурияти 
исботланган. Молекуляр экология атроф-муҳит шароитининг турли 
параметрлари ўзгаришига бирикмани самарали аниқлаш, ҳолатини баҳолаш ва 
ўрганилаётган кўпкомпонентли биотик тизимларнинг реакциясини кузатиш 
имконини берадиган услубий базанинг асоси сифатида келтирилган. Ер ва сув 
екотизимларининг асосий намойиш гуруҳлари сифатида микроорганизмлар 

---

бирлашмалари (вернал енсефалит вируси мисолида, сув микроблари 
жамоалари, 
балиқларнинг 
ассоциацияланган 
микрофлоралари 
ва 
губкаларнинг симбиётик микрофлораси) таклиф этилади.