Улуғмуродов н. Х

1- 
rasm. 
Berk zanjirli
ARS ning tipik 
funksional sxemasi : 
O- obekt, RO- obektni rostlash organi ; IQ – ijrochi qurilma ; IE- ijrochi element ; KE- signal 
kuchaytiruvchi element ; TE- taqqoslash elementi ; O’Q- o’lchash qurilmasi ; D- datchik ; PrE- 
programma yoki topshiriq beruvchi element ; BTB- bosh teskari bog’lanish ; M- energiya yoki 
modda manbai. Xk (t) – obektga kiruvchi tashqi tasirlar ( obekt nagruzkasining o’zgarishi ) 
ARS ning tipik funksional sxemasi 1- rasmda ko‟rsatilgan.ARS asosan ikki qurilmadan : 
regulyator (boshqaruvchi) va ob‟ekt (boshqariluvchi) dan iborat bo‟lib, mexnat predmetiga ob‟ektda 
ishlov beriladi, regulyator esa mexnat predmetiga ishlov berish prosessida ob‟ektning biror texnologik 
parametrini rostlab turish funksiyasini (odam ishtirokisiz) bajaradi.Ob‟ekt bilan regulyator 
informayion boglanishga ega bo‟lgan yagona sistemani tashkil qiladi.Regulyator ob‟ektda o‟tayotgan 
prosess davomida texnologik parametrlarining o‟zgarishi to‟grisida o‟lchov o‟zgartkichlar (datchiklar) 

---

103 
orqali informasiyalar olib, unga o‟lchash-taqqoslash elementi (TE) da ishlov beradi va rostlash 
qonuniga yoki rostlanuvchi parametrning chetga chiqishiga muvofiq ob‟ektga teskari ta‟sir ko‟rsatadi, 
ya‟nirostlash prosessini bajaradi.Rostlanuvchi parametrning chetga chiqishi taqqoslash elementi
yordamida aniqlanadi: 
± Δ X(t) = X
b
- X
ch
(1) 
bunda X
b 
rostlanuvchi parametrning berilgan qiymati. X
ch
(t) - rostlanuvchi parametrning 
o‟zgarayotgan qiymati. 
ARS ning muvozanat xolatini buzadigan ichki faktorlar sifatida ARS elementlarining 
xarakteristikalari vaqt o‟tishi va eskirishi bilan o‟zgarib qolishi va eng asosiy tashqi faktorlar sifatida 
texnologik prosess davomida ob‟ekt nagruzkasining o‟zgarib turishini ko‟rsatish mumkin. ob‟ekt 
nagruzkasi texnologik prosess davomida uzluksiz o‟zgarib , sistemaga X
k
(t) miqdorida ta‟sir ko‟rsatib 
turadi va o‟z navbatida rostlovchi parametr X
ch
(t) ni xam o‟zgartiradi.Bu o‟zgarish berilgan qiymat
miqdoridan oshib ketmasligini ta‟minlash ARS ning asosiy vazifasidir. 
Avtomatik rostlash sistemalarini tuzishda bir qator rostlash usullaridan foydalaniladi.Eng 
asosiylari : 1) ob‟ektning rejim parametrini (rostlanuvchi parametrini ) uning nagruzkasi bo‟yicha 2) 
ob‟ekt rostlanuvchi parametrining chetga chiqishi bo‟yicha 3) shu ikki usulning kombinasiyasidan 
iborat rostlash usullaridir.